Ο πόλεμος στην Ουκρανία και οι επιπτώσεις

Γράφει   :  Ο Γιώργος Γκορέζης*

e-mail    :  ggorezis@yahoo.gr

web        :  ggore.wordpress.com

Με αισθήματα οργής και θλίψης η παγκόσμια κοινή γνώμη παρακολουθεί τον πόλεμο στην Ουκρανία, την πρώτη γενικευμένη ένοπλη σύρραξη στον 21ο αιώνα στο ευρωπαϊκό έδαφος. Οι Διεθνείς αναλυτές είχαν προαναγγείλει το ρωσικό σχέδιο επίθεσης εναντίον του Κιέβου από το 1997 και μάλιστα το περιέγραψαν με αρκετή λεπτομέρεια, προβλέποντας τον πρωταγωνιστικό ρόλο των ρωσόφωνων κατοίκων της ανατολικής Ουκρανίας. Αλλά ο πόλεμος δεν ήταν τόσο μακρινός για την ευρωπαϊκή ήπειρο. Έχουν περάσει 32 χρόνια από την έναρξη της ένοπλης σύρραξης στην πρώην Γιουγκοσλαβία, η οποία οδήγησε στη βίαιη διάλυσή της και στην ανάδυση νέων κρατών. Όπως 48 χρόνια πέρασαν από τότε που η Τουρκία εισέβαλλε στην Κύπρο και από τότε κατέχει τμήμα εδάφους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καταπατώντας κάθε έννοια διεθνούς δικαίου.

Οι αιτίες για τη ρωσική εισβολή γεννήθηκαν την επόμενη ημέρα της κατάρρευσης του σοβιετικού οικοδομήματος το 1991 και της δημιουργίας του ανεξάρτητου Ουκρανικού κράτους. Ξεκίνησε τον Φεβρουάριο του 2014 και κλιμακώθηκε τον Φεβρουάριο του 2022 με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Κατέληξε να είναι μια συνεχής και παρατεταμένη σύγκρουση, μέσο της οποίας η Ρωσία επιδιώκει  μια εκδοχή του δόγματος Μπρέζνιεφ για «περιορισμένη κυριαρχία για την Ουκρανία, που δεν μπορεί να είναι μεγαλύτερη από αυτή του συμφώνου της Βαρσοβίας πριν από την κατάρρευσή του». Η Ουκρανία θεωρείται από τη Ρωσία ως μέρος της σφαίρας επιρροής της και οι Ρώσοι ηγέτες πιστεύουν ότι η ενσωμάτωση της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ θα έθετε σε κίνδυνο την εθνική ασφάλεια της χώρας τους.

Μερικοί στρατηγικοί αναλυτές υποστηρίζουν ότι η επέμβαση της Δύσης στα εσωτερικές υποθέσεις της Ρωσίας ήταν παράγοντας έντασης και αύξησης της ρωσικής επιθετικότητας προς την Ουκρανία. Ισχυρίζονται ότι η προσπάθεια επέκτασης του ΝΑΤΟ προς τα ανατολικά μέσω της Ουκρανίας ήταν επόμενο να συναντήσει την ρωσική άρνηση. Αντίθετα, άλλοι υποστήριξαν ότι ακόμα και αν το ΝΑΤΟ δεν επιδίωκε την προς Ανατολάς επέκτασή του, η Ρωσία θα συμπεριφερόταν με τον ίδιο τρόπο, λόγω του μεγαλοϊδεατισμού και του σωβινισμού που υπάρχουν ενσωματωμένα στην πολιτική της από την εποχή της Ρωσικής Αυτοκρατορίας.

Είναι αλήθεια ότι η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης δημιούργησε ένα κενό ασφάλειας στη ευρύτερη περιοχή και η φανερή πρόθεση του ΝΑΤΟ να επεκταθεί στην Ουκρανία ουσιαστικά ανατρέπει την υφιστάμενη ισορροπία ισχύος στην περιοχή. O διεθνολόγος  Kenneth Waltz σωστά είχε υποστηρίξει, ότι «η μη εξισορροπημένη ισχύς αποτελεί κίνδυνο για τα αδύναμα, αλλά και για τα ισχυρά κράτη. Μια έλλειψη ισορροπίας ισχύος με το να εκτρέφει τη φιλοδοξία κάποιων κρατών για επέκταση της επιρροής τους μπορεί να βάλει στον πειρασμό επικίνδυνων δραστηριοτήτων. Η ασφάλεια για όλα τα κράτη εξαρτάται από τη διατήρηση της ισορροπίας μεταξύ αυτών».

Ερχόμενοι στις εξελίξεις στο στρατιωτικό μέτωπο μετά την εισβολή, η γενικά αποτυχημένη επιχειρησιακή τακτική των Ρώσων επιτελών υποδηλώνει προχειρότητα και ερασιτεχνισμό σε έναν ολέθριο συνδυασμό. Με αποτέλεσμα η γεωπολιτική αποτίμηση των εξελίξεων να φιλοτεχνεί αργά αλλά σταθερά την στρατηγική ήττα της Ρωσίας, με ευρύτερες επιπτώσεις και εξελίξεις. Αυτές οι εξελίξεις θα έχουν πολύ αρνητικές συνέπειες για τους λαούς της περιοχής, αλλά και για τον πλανήτη ολόκληρο, σε ότι αφορά τη μοίρα των λαών και την ισορροπία ισχύος την επόμενη μέρα.

 Όσο περισσότερο υποχωρούν οι ρωσικές δυνάμεις τόσο εντείνεται ο φόβος ότι ο πρόεδρος της Βλαντιμίρ Πούτιν θα χρησιμοποιήσει πυρηνικά στην Ουκρανία, όπως κατά καιρούς έχει απειλήσει να κάνει. Όπως το έθεσε ο Πρόεδρος Τζο Μπάιντεν, ο κόσμος αντιμετωπίζει τη μεγαλύτερη απειλή «Αρμαγεδδώνα» από την κουβανική πυραυλική κρίση του 1962. Και το ερώτημα που προκύπτει είναι αν θα υπάρξει κάποια προειδοποίηση όταν ο κ. Πούτιν πρόκειται να περάσει τον πυρηνικό Ρουβίκωνα. Τα οπλοστάσια «στρατηγικών» όπλων μεγάλης εμβέλειας της Ρωσίας και της Αμερικής παρακολουθούνται στενά βάσει της συνθήκης New start, η οποία περιορίζει κάθε πλευρά σε 1.550 αναπτυγμένες κεφαλές σε πυραύλους, βομβαρδιστικά και υποβρύχια. Το πρόβλημα είναι ότι πολλά από αυτά βρίσκονται σε υψηλή ετοιμότητα και μπορούν να εκτοξευθούν απροειδοποίητα.

Μια πιο εφικτή επιλογή θα ήταν περιορισμένο πυρηνικό χτύπημα χρησιμοποιώντας ένα ή περισσότερα από τα περίπου 2.000 «τακτικά» πυρηνικά όπλα της Ρωσίας, τα οποία έχουν γενικά μικρότερη εκρηκτική ισχύ και μικρότερο βεληνεκές. Το ΝΑΤΟ έχει περίπου 100 τέτοια όπλα αποθηκευμένα στην Ευρώπη. Οι τακτικές κεφαλές της Ρωσίας βρίσκονται σε αρκετές δεκάδες αποθηκευτικές. Βετεράνοι των δυτικών δεξαμενών σκέψης αναφέρουν ότι θα ήταν σχεδόν βέβαιο ότι η όποια μεγάλη κίνηση κεφαλών θα εντοπιζόταν. Αλλά προσθέτουν ότι η Ρωσία δεν θα είναι ποτέ βέβαιη ότι παρακολουθείται. Σε κάθε περίπτωση  η απόκρυψη της κίνησης των κεφαλών θα ήταν ενάντια στους σκοπούς της Ρωσίας: Υποστηρίζουν ότι ο Πούτιν θα ήθελε να γνωρίζουμε ότι προετοιμάζεται για πυρηνική χρήση. Θα προτιμούσε πολύ να απειλήσει να χρησιμοποιήσει πυρηνικά όπλα και να αποσπάσει παραχωρήσεις, παρά να τα χρησιμοποιήσει στην πραγματικότητα.

Η Ρωσική εισβολή στην Ουκρανία είχε σοβαρές επιπτώσεις σε παγκόσμιο επίπεδο. Προκάλεσε παγκόσμια επισιτιστική και ενεργειακή κρίση και ελλείψεις σε τρόφιμα και βασικά αγαθά. Οδήγησε στη μεγαλύτερη προσφυγική κρίση στην Ευρώπη από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, με 6,7εκ. Ουκρανούς πολίτες να εγκαταλείπουν τη χώρα και σχεδόν το 1/3 του πληθυσμού της Ουκρανίας να εκτοπίζεται. Η εισβολή καταδικάστηκε διεθνώς από χώρες της Δύσης, όπως και από όλους τους διεθνείς οργανισμούς, τα Ηνωμένα Έθνη, το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, το δε Συμβούλιο της Ευρώπης απέβαλε τη Ρωσία. Ανακοινώθηκαν οικονομικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας, οι οποίες επηρέασαν σημαντικά τόσο τη Ρωσία αλλά και τον υπόλοιπο κόσμο. Στις κυρώσεις των ΗΠΑ και της Ευρωπαϊκής ένωσης εναντίον της Ρωσικής Ομοσπονδίας περιλαμβάνονται η απαγόρευση κάθε συναλλαγής με την Κεντρική Τράπεζα της Ρωσίας, ο αποκλεισμός των ρωσικών τραπεζών από το σύστημα διατραπεζικών συναλλαγών, το κλείσιμο των εναέριων χώρων σε όλη σχεδόν την Ευρώπη και στις ΗΠΑ, και ο περιορισμός στις εμπορικές αγοραπωλησίες προϊόντων υψηλής τεχνολογίας. Κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας επέβαλαν και οι πολυεθνικές εταιρίες. Το δε Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης ανακοίνωσε τη διεξαγωγή έρευνας για τέλεση εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας στην Ουκρανία από το 2013, καθώς και κατά τη διάρκεια της εισβολής το 2022.

Οι αποκλεισμοί επεκτάθηκαν και στους χώρους του πολιτισμού, του αθλητισμού και της επιστήμης. Τη διακοπή των συνεργασιών με τα ρωσικά καλλιτεχνικά σχήματα αποφάσισαν η Μητροπολιτική Όπερα της Νέας Υόρκης, η βασιλική όπερα του Λονδίνου, η κρατική όπερα της Βαυαρίας, η σκάλα του Μιλάνου και άλλοι οργανισμοί. Αποκλεισμοί επιβλήθηκαν κατά Ρώσων αθλητών και αθλητικών ομοσπονδιών. Στις αρχές Μαρτίου του 2022 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να παγώσει τη συνεργασία της με ρωσικούς ερευνητικούς οργανισμούς και Ρώσους επιστήμονες στα πλαίσια του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη», κάτι που έπραξαν και αρκετές εθνικές κυβερνήσεις. Η δε χώρα μας θα συνεχίσει με κάθε ευκαιρία να στέλνει μήνυμα καταδίκης του αναθεωρητισμού απ’ όπου κι’ αν προέρχεται, και να υποστηρίζει την εδαφική ακεραιότητα και κυριαρχία της Ουκρανίας.

Την στήριξή τους στην Ρωσική Ομοσπονδία ή την ανοχή τους στις στρατιωτικές της ενέργειες διακήρυξαν ελάχιστοι αρχηγοί κρατών και πρωθυπουργοί από τη Λατινική Αμερική και από χώρες όπως το Ιράν, η Αρμενία, το Καζακστάν, το Κιργιστάν, η Λευκορωσία. Η Σερβία καταδίκασε την εισβολή χωρίς να επιβάλει κυρώσεις. Το Ισραήλ δεν έχει καταδικάσει την ρωσική εισβολή, αλλά αποστέλλει μόνο ανθρωπιστική βοήθεια. Διαδήλωση υπέρ της εισβολής πραγματοποιήθηκε στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία. Η δε Τουρκία με την αλλοπρόσαλλη και φιλορωσική πολιτική του Ερντογάν  πήρε ουδέτερη θέση, κλείνοντας τα στενά του Βοσπόρου και αρνούμενη να μετάσχει στο πλέγμα των κυρώσεων εναντίον της Ρωσίας.

Διαψεύδοντας το πολιτικάντικο επιχείρημα ότι «ο πόλεμος είναι μια πολύ σοβαρή υπόθεση για να τον αφήσουμε στους στρατιωτικούς»,ο επικεφαλής των Αμερικανικών ΕΔ στρατηγός Μίλεϊ φέρεται να έχει επαναφέρει το θέμα των διαπραγματεύσεων με τη Μόσχα-οι στρατιωτικοί γνωρίζουν πολύ καλύτερα τι προκαλεί ο πόλεμος. Οι απόψεις του περίπου δραχμοποιήθηκαν στη Δύση. Δεν έχουν την υποστήριξη συμβούλων του Μπάιντεν, ειδικά τώρα που οι ουκρανοί εμφανίζονται να έχουν δυναμική. Δεν είναι προφανώς μόνο αυτός ο λόγος. Πολλοί κερδίζουν πάρα πολλά από αυτόν τον πόλεμο.

Το Πεντάγωνο συνεχίζει τη στρατιωτική βοήθεια προς την Ουκρανία . Μεταξύ των όπλων που θα αποσταλούν θα είναι τα πρώτα κινητά συστήματα αεράμυνας Avenger που παρέχονται από τις Ηνωμένες Πολιτείες καθώς και πύραυλοι για συστήματα αεράμυνας HAWK που ήδη παρέχονται από την Ισπανία, όλμοι, βλήματα πυροβολικού, Humvee, εκτοξευτές χειροβομβίδων, εξοπλισμός κρύου καιρού και πυρομαχικά για τα συστήματα πυραύλων πυροβολικού υψηλής κινητικότητας , ή HIMARS, που έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικά στην απώθηση των Ρώσων.

Ο στρατηγός Milley έχει επισημάνει ότι οι Ρώσοι σκάβουν χαρακώματα προετοιμάζοντας την κατάσταση για τον χειμώνα, όταν τα μέτωπα πιθανώς θα σταθεροποιηθούν. Η οπισθοχώρηση φάνηκε να στοχεύει στη δημιουργία μιας πιο ισχυρής αμυντικής θέσης. Ο στρατηγός υποστηρίζει ότι οι μάχες μπορεί να χαλαρώσουν τους κρύους μήνες με λιγότερες πιθανότητες για περαιτέρω θεμελιώδεις αλλαγές στο έδαφος, και προσφέρουν ένα παράθυρο ευκαιρίας για συνομιλίες. Στις συζητήσεις του Λευκού Οίκου, επικαλέστηκε τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν οι δύο πλευρές συμμετείχαν επί χρόνια σε πόλεμο χαρακωμάτων με ελάχιστες αλλαγές στο έδαφος, αλλά με εκατομμύρια άσκοπες απώλειες

Με την Ρωσική εισβολή συντελείται μια θηριωδία στην ουκρανική γη, με εκατόμβες θυμάτων και άμαχους να σκοτώνονται ή να παίρνουν το δρόμο της προσφυγιάς. Ο κόσμος συνειδητοποίησε ότι κάθε πόλεμος είναι μια πραγματικότητα που ενυπάρχει στη φύση του ανθρώπου, αλλά μπορεί να προβλεφθεί και να αποτραπεί Η συμπεριφορά των κρατών δεν έχει αλλάξει, όσο κι αν κάποιοι ευαγγελίζονται ένα ελεγχόμενο διεθνές σύστημα, με θεσμούς και αρχές. Ο Θουκυδίδης έγραψε για τον Πελοποννησιακό Πόλεμο ότι η άνοδος της Αθήνας και η απειλή της κυριαρχίας της Σπάρτης ήταν η αιτία του πολέμου, και αυτό είναι που μένει κι’ έχει διαχρονική αξία.-

*Ο Γεώργιος Γκορέζης είναι υποστράτηγος ε.α., αρθρογράφος, συγγραφέας, απόφοιτος της Σχολής Διοίκησης και Επιτελών της Αμερικής, τ. Διευθυντής Πληροφοριών της Νότιας Πτέρυγας του ΝΑΤΟ ( AFSOUTH ).

Η διπλωματία των αγωγών της Ανατολικής Μεσογείου

Γράφει :  Ο Γιώργος Γκορέζης*

e-mail  :  ggorezis@yahoo.gr

Web    :  ggore.wordpress.com

         Η Τουρκία είναι εξοργισμένη από τη συνεργασία Κύπρου, Αιγύπτου, Ελλάδος και Ισραήλ στο τομέα των ενεργειακών και της ασφάλειας και δηλώνει κάθε φορά ότι «κάθε είδους project στην Ανατολική Μεσόγειο θα πρέπει να περιλαμβάνει τη Τουρκία, διαφορετικά δεν θα λειτουργήσει». Σε αντίδραση στην ανωτέρω συνεργασία υπέγραψε παράνομο σύμφωνο με την προσωρινή Λιβυκή κυβέρνηση, το τουρκολιβυκό μνημόνιο, που κόβει τις Ελληνική, Κυπριακή και Αιγυπτιακή Αποκλειστικές Οικονομικές Ζώνες ( ΑΟΖ ) στο μέσον. Η συμφωνία αυτή υπογράφηκε στις 27 Νοεμβρίου 2019 και επέχει θέση συμφωνίας οριοθέτησης της ΑΟΖ μεταξύ των δύο κρατών, χωρίς να λαμβάνει υπ’ όψιν τις προβλέψεις του Νόμου για τις θάλασσες του ΟΗΕ ( UNCLOS ) και την ΑΟΖ των ελληνικών νησιών της Δωδεκανήσου και της νήσου Κρήτης, που παρεμβάλλονται μεταξύ των ακτών της Τουρκίας και Λιβύης. Με αποτέλεσμα την απόρριψη του μνημονίου αυτού από την Ελλάδα, την Κύπρο, και την Αίγυπτο, που έστειλαν και επιστολή προς τα Ηνωμένα Έθνη με την οποία όλες και οι τρείς χώρες δήλωσαν ότι το Μνημόνιο είναι άκυρο και παράνομο, καθώς όχι μόνο παραβιάζει την UNCLOS αλλά και δεν έχει εγκριθεί από τη Βουλή των αντιπροσώπων της Λιβύης.

        Η ένταση έκτοτε με την Ελλάδα είναι μεγάλη και θα κορυφωθεί αν η Τουρκία προσπαθήσει να ασκήσει δικαιώματα στην Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη που έχει ανακηρύξει με το σύμφωνο της Λιβύης. Παράλληλα η Τουρκία εργάζεται εντατικά για να ματαιώσει την τετραπλή συνεργασία Κύπρου, Αιγύπτου, Ελλάδος και Ισραήλ, με ανακήρυξη χωριστής Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης μεταξύ Τουρκίας και Αιγύπτου, ή μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ, σαν δεύτερη σκέψη.

        Η Ελλάδα υπέγραψε συμφωνία με την Αίγυπτο για μερική οριοθέτηση ΑΟΖ. Η ελληνο-αιγυπτιακή αυτή συμφωνία έχει μεγάλη σημασία επειδή επιβεβαιώνει την ακυρότητα του τουρκολιβυκού μνημονίου. Με τη συμφωνία οριοθέτησης ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδος και Αιγύπτου αντιμετωπίζεται αποτελεσματικά η παράνομη απόπειρα της Τουρκίας να οριοθετήσει ΑΟΖ απευθείας με την Λιβύη, παραβιάζοντας τα κυριαρχικά δικαιώματα των ελληνικών νησιών σε θαλάσσιες ζώνες. Σε δήλωσή του ο κ. Δένδιας την ημέρα της υπογραφής της συμφωνίας έκανε λόγο για ιστορική μέρα, σημειώνοντας πως «μετά την υπογραφή της συμφωνίας Ελλάδας – Αιγύπτου, το ανύπαρκτο μνημόνιο Τουρκίας – Λιβύης έχει καταλήξει στον κάλαθο των αχρήστων». Η Ελλάδα μπορεί τώρα να προχωρήσει σε περαιτέρω ενέργειες για την εκμετάλλευση των φυσικών πόρων στην ΑΟΖ της. Επιπλέον η οριοθέτηση επενεργεί σαν φραγμός στη συνεχιζόμενη τουρκική επιθετική εξωτερική πολιτική στην Ανατολική Μεσόγειο.

         Όταν άρχισαν οι διαπραγματεύσεις Ελλάδος και Αιγύπτου το 20009 για την οριοθέτηση της μεταξύ τους ΑΟΖ οι Αιγύπτιοι ενημέρωσαν ότι θα άρχιζαν παρόμοιες διαπραγματεύσεις με την Τουρκία, χώρα που δεν έχει υπογράψει την UNCLOS, και δεν δέχεται την εφαρμογή του Νόμου της Θαλάσσης ούτε στο Αιγαίο ούτε στην Ανατολική Μεσόγειο. Η θέση της Τουρκίας είναι ότι τα νησιά- σε αντίθεση με τις προβλέψεις του άρθρου 121 της UNCLOS- δεν έχουν θαλάσσιες ζώνες, και δεν έχουν βάρος στην οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών, επειδή αποτελούν κλειστές και ημίκλειστες θάλασσες, τουρκική πρόταση που έχει απορριφθεί από τα Ηνωμένα Έθνη. Μάλιστα η τουρκική μεγάλη εθνική συνέλευση εξουσιοδότησε τη τουρκική κυβέρνηση να κηρύξει πόλεμο (casus belli) εναντίον της Ελλάδος, σε περίπτωση που η τελευταία επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα από 6 στα 12 ναυτικά μίλια, ένα κυριαρχικό δικαίωμα που δόθηκε με βάση την UNCLOS και ασκείται από τη πλειοψηφία των θαλάσσιων κρατών σ’ όλο τον κόσμο.

         Οι διαβουλεύσεις της Ελλάδος με την Αίγυπτο μέχρι την υπογραφή της συμφωνίας διήρκεσαν περίπου ένδεκα χρόνια, επειδή εξετάστηκαν θέματα όπως η μέθοδος που θα εφαρμόζετο, το βάρος που θα έπαιζαν τα ελληνικά νησιά στην οριοθέτηση και η προσπάθεια της Τουρκίας να μπλοκάρει τις ελληνο-αιγυπτιακές διαπραγματεύσεις, λόγω στενής σχέσης της με τους «μουσουλμάνους αδελφούς» στην Αίγυπτο μέχρι το 2013. Μάλιστα το 2018 ο υπουργός αμύνης της Τουρκίας, σε ταξίδι του στη Λιβύη , παρουσίασε χάρτες που δείχνουν την επιθυμητή οριοθέτηση των ΑΟΖ μεταξύ Τουρκίας και της πλειονότητας των μεσογειακών κρατών, όπως Λιβάνου, Ισραήλ, Αιγύπτου, και Λιβύης. Σύμφωνα με τους χάρτες αυτούς η ( παράνομη ) αιγυπτιακή  ΑΟΖ θα είναι ευρύτερη από τη ( νόμιμη ) που προτάθηκε από την Ελλάδα με τους όρους της UNCLOS , δίνοντας στην Αίγυπτο πρόσβαση στη θαλάσσια περιοχή που ανήκει στην- ήδη οριοθετημένη με τον Αίγυπτο από το 2003- Κυπριακή ΑΟΖ. Η Αίγυπτος δεν υπέγραψε μια τέτοια συμφωνία, δείχνοντας όχι μόνο την προσκόλληση της στο διεθνές δίκαιο, αλλά και τον σεβασμό της στην Κύπρο και την Ελλάδα, τα κυριαρχικά δικαιώματα των οποίων θα παραβιάζονταν με μια τέτοια ενέργεια. Πέραν αυτού, μετά την έκδοση τουρκικής NAVTEX το Μάιο 2019 σχετικά με σεισμικές έρευνες στην Κυπριακή ΑΟΖ από το τουρκικό πλοίο “Fatih” ο Αιγύπτιος πρέσβης στη Κύπρο Mai Taha Mohamed δήλωσε ότι η Αίγυπτος θα βοηθούσε τη Κύπρο με όλα τα μέσα να υπερασπιστεί τα δικαιώματα της.

Η Ελλάς είχε πάντα καλές σχέσεις με την Αίγυπτο . Εκτός των άλλων η Αίγυπτος με την Ελλάδα και την Κύπρο την 27 Νοέμβριου του 2014 εγκαινίασαν μια τριμερή συμμαχία που απέβλεπε στην προαγωγή της ειρήνης, της σταθερότητας, της ασφαλείας και της ανάπτυξης στην Ανατολική Μεσόγειο σε όλους τους τομείς. Σχετικά με την ΑΟΖ οι τρείς χώρες έχουν δηλώσει « Εμείς επικεντρώνουμε στον παγκόσμιο χαρακτήρα της σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τον Νόμο των θαλασσών ( UNCLOS ) και αποφασίζουμε να προχωρήσουμε με διαπραγματεύσεις για την οριοθέτηση της ΑΟΖ, όπου αυτό δεν ολοκληρώθηκε. Τονίσαμε την αξία του σεβασμού των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Δημοκρατίας της Κύπρου πάνω στην ΑΟΖ της και καλέσαμε την Τουρκία να σταματήσει όλες τις σεισμικές έρευνες στις θαλάσσιες ζώνες της Κύπρου και να απέχει από παρόμοιες ενέργειες στο μέλλον».

Άλλο παράδειγμα συνεργασίας στη περιοχή είναι η τριμερής συμφωνία μεταξύ Ελλάδος, Κύπρου και Ισραήλ, που συνηφθη στις 28 Ιανουαρίου 2016. Ο κύριος σκοπός της νέας συνεργασίας ήταν η εκμετάλλευση των αποθεμάτων υδρογονανθράκων που ανακαλύφθηκαν στην Κυπριακή και Ισραηλινή ΑΟΖ μέσο αγωγού της Ανατολικής Μεσογείου ( ΕastMed ), που χαρακτηρίστηκε σχέδιο ( project ) κοινού ενδιαφέροντος από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ενώ το μέλλον του EastMed επί του παρόντος είναι αβέβαιο – καθώς ανακύπτουν τεχνικά θέματα προς επίλυση – η επείγουσα ανάγκη της Ευρώπης για ενεργειακά μετά την Ρωσική εισβολή στην Ουκρανία οδήγησαν στην εκμετάλλευση των ενεργειακών αποθεμάτων που ανακαλύφθηκαν στην Ανατολική Μεσόγειο με την μετατροπή τους σε υγρό φυσικό αέριο ( LNG ) . Αυτό μπορεί να γίνει είτε στις υπάρχουσες εγκαταστάσεις στην Αίγυπτο, είτε δημιουργώντας νέες εγκαταστάσεις LNG στην Κύπρο, σενάριο που τέθηκε στο τραπέζι.

Η Τουρκία αντιδρά σ’ όλους τους ανωτέρω σχεδιασμούς και προσπαθεί να εκμεταλλευθεί την επείγουσα ανάγκη για ενέργεια στην Ευρώπη με τη δημιουργία αγωγού που να συνδέει τα κατεχόμενα της Κύπρου με τη Τουρκία. Προσπάθησε να επαναφέρει τις Τούρκο-Αιγυπτιακές σχέσεις με συνομιλίες με την Αίγυπτο το Μάιο του 2021. Αυτή η προσπάθεια δεν φάνηκε να ευδοκιμεί προς το παρόν, σε αντίθεση με τις Ελληνο-Αιγυπτιακές σχέσεις που συνεχώς βελτιώνονται. Πρόσφατη επίσκεψη του Έλληνα Υπουργού Εξωτερικών στο Κάιρο στις 22 Μαρτίου του 2022, έφερε τη συζήτηση για ενεργειακά θέματα όπως η εξαγωγή LNG από την Αίγυπτο στην Ελλάδα και η κατασκευή θαλάσσιου αγωγού ( Euro-Africa interconnector ) που θα μεταφέρει ηλεκτρικό ρεύμα από την Αίγυπτο στην Ελλάδα μέσο της Κύπρου. Επιπρόσθετα στις 15 Ιουνίου 2022 η Ευρωπαϊκή Ένωση υπέγραψε Μνημόνιο με την Αίγυπτο και το Ισραήλ με σκοπό να αυξήσει τις εισαγωγές αερίου από τις δύο αυτές χώρες.

        Η μερική οριοθέτηση ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδος και Αιγύπτου αυξάνει την συνεργασία μεταξύ των κρατών της Ανατολικής Μεσογείου, σε μια περίοδο που η ειρήνη και η σταθερότητα είναι περισσότερο ουσιαστικές και από ποτέ. Το μοντέλο-παράδειγμα τους ακολούθησαν άλλες δύο χώρες της Ανατολικής Μεσογείου, ο Λίβανος και το Ισραήλ, που υπέγραψαν στις 27 Οκτωβρίου 2022 σύμφωνο για την οριοθέτηση της μεταξύ τους ΑΟΖ. Τα οφέλη της συμφωνίας είναι πολλαπλά για τη Δύση. Δύο φιλικά προσκείμενα προς την Δύση κράτη θα αποκτήσουν πρόσβαση στο αέριο και ενδέχεται να κάνουν το όνειρο του EastMed να αναβιώσει. Η μεταξύ τους εγγύτητα που θα προκύψει θα αποτελέσει εύφορο έδαφος για την περαιτέρω συνθηκολόγηση και διευθέτηση των διαφορών των δύο κρατών. Θα απομακρυνθεί ο Λίβανος από το Ιράν, το οποίο λόγω εσωτερικής κρίσης δεν είναι σε θέση να αντιδράσει και θα εισχωρήσει βαθύτερα στην αγκαλιά της Δύσης, ενισχύοντας έτσι και τη θέση της Γαλλίας στη Μεσόγειο, η οποία διατηρεί αρκετά στενές σχέσεις με τον Λίβανο ήδη από τα πρώτα χρόνια της ανεξαρτησίας του. Και τέλος θα δοθεί το «καλό παράδειγμα» και για άλλες δυσλειτουργικές σχέσεις, όπως οι ελληνοτουρκικές.

Δύο θέματα που πρέπει να παρακολουθούνται στενά στο εγγύς μέλλον, καθώς αφορούν όχι μόνο στα ελληνικά συμφέροντα αλλά και στην ειρήνη και σταθερότητα στην περιοχή, είναι οι εξελίξεις στην Λιβύη δοθείσης της επιρροής της Τουρκίας στη χώρα, και οι σχέσεις Αιγύπτου – Τουρκίας. Σε περίπτωση που η κατάσταση στη Λιβύη αλλάξει και φέρει στην εξουσία έναν ηγέτη που θέλει να συνεργαστεί με την Ελλάδα στη βάση του UNCLOS, μια μελλοντική συμφωνία οριοθέτησης ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδος και Λιβύης, συμπληρωματική αυτής με την Αίγυπτο, θα είναι εύκολη υπόθεση. Αντίθετα με την Αίγυπτο όπου κάθε μελλοντική αλλαγή στην ηγεσία της θα θέσει σε κίνδυνο τις σχέσεις της χώρας με την Ελλάδα, τερματίζοντας μια πιθανή επέκταση της γραμμής οριοθέτησης προς Ανατολάς, ή οδηγώντας σε μια παράνομη οριοθέτηση.

Συμπερασματικά η εκμετάλλευση των αποθεμάτων υδρογονανθράκων στην Κυπριακή και Ελληνική ΑΟΖ θα συνεισφέρουν σημαντικά στην ενεργειακή ασφάλεια Ελλάδος, Κύπρου και Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς θα διαφοροποιήσουν όχι μόνο τη πηγή αλλά και τη διαδρομή των αγωγών, θέτοντας τέρμα στο πρόσφατο παιχνίδι της Ρωσικής ενεργειακής εξάρτησης. Αλλά και η μελλοντική κατασκευή του Euro-Africa αγωγού για την μεταφορά ηλεκτρικής ενέργειας από την Αίγυπτο στην Ευρώπη μέσο Ελλάδος θα αναπτύξει περαιτέρω τις σχέσεις της Αιγύπτου με την Ελλάδα, την Κύπρο και άλλους ευρωπαίους εταίρους και θα ωθήσει την συνεργασία σε θέματα ενεργειακής ασφάλειας, και ειδικά στην πράσινη ενέργεια.-

* Ο Γεώργιος Γκορέζης είναι υποστράτηγος ε.α., αρθρογράφος, συγγραφέας, απόφοιτος της Σχολής Διοίκησης και Επιτελών της Αμερικής.

Οι συμμαχίες, το τουρκολιβυκό σύμφωνο και η ανάγκη τμηματικής επέκτασης των χωρικών μας υδάτων

Γράφει :  O Γιώργος Γκορέζης*

e–mail  :  ggorezis@yahoo.gr

web     :  ggore.wordpress.com

Η Τουρκία έχει προχωρήσει σε εσφαλμένη ανάγνωση πλανητικών και περιφερειακών συσχετισμών και καταλήγει σε οθωμανικά οράματα και ευσεβείς πόθους. Αλλά το ζήτημα είναι πώς απαντά η Ελλάδα, προκειμένου να εκμεταλλευτούμε τα στρατηγικά σφάλματα της Άγκυρας. Η αναθεωρητική Τουρκία θα υπάρχει και μετά τον Ερντογάν, είτε με λιγότερα είτε με περισσότερα διεκδικούμενα νησιά.

    Η κατανομή ισχύος εκτιμήθηκε από την Τουρκία ότι την ευνοεί. Η ίδια αυξάνει διαρκώς την ισχύ της, έχει σχεδόν εξαπλασιάσει το ΑΕΠ της τα τελευταία 20 έτη, ενώ καταφέρνει με το απολυταρχικό καθεστώς της να παραμένει προσηλωμένη στα εξοπλιστικά προγράμματά της, παρά την δύσκολη οικονομική της θέση. Μάλιστα, έχει αυτονομηθεί σε μεγάλο βαθμό και στο επίπεδο της αμυντικής βιομηχανίας, γεγονός εξίσου σημαντικό.

Οι βασικοί αντίπαλοι της έχουν υποστεί μια ανεπανάληπτη υστέρηση. Οι Κούρδοι έχουν υποστεί πολλά επιχειρησιακά πλήγματα, η Συρία έχει σχεδόν εκμηδενιστεί λόγω του εμφυλίου, και η Ελλάδα πέρασε μια οικονομική κρίση που άφησε ανεξίτηλα τα σημάδια της. Το δραματικότερο στην περίπτωση της Ελλάδας είναι ότι για χρόνια τώρα ακολουθούσε μια κατευναστική στρατηγική με την οποία ήλπιζε σε κάποιον από μηχανής Θεό να λύσει τις διαφορές της με τη Τουρκία. Μετά δε τη λεγόμενη Αραβική Άνοιξη προέκυψε ένα χάος στην Ευρύτερη Μέση Ανατολή, το οποίο η Τουρκία εκτίμησε ότι μπορεί να καλύψει εν απουσία των Αμερικανών. Τους διέλαθε ότι οι ΗΠΑ μπορεί να μετακύλησαν το στρατηγικό βάρος στον Ειρηνικό ελέω Κίνας, αλλά ποτέ δεν θα εγκαταλείψουν τη Μέση Ανατολή, τη Βόρεια Αφρική και τα Βαλκάνια, μια γεωγραφική ζώνη τεράστιας γεωπολιτικής αξίας.

Από τη πλευρά μας, συζητήσεις, δηλώσεις και θέσεις τελευταίων ετών για τα ελληνοτουρκικά έχουν οδηγήσει περισσότερο σε αντιφάσεις και αδιέξοδα, όπως :

«Kαζάν-καζάν» στην επίλυση διαφορών (και όχι βάσει του διεθνούς δικαίου), « η Τουρκία έχει μεγάλες ακτογραμμές (αλλά η Ελλάδα έχει μεγαλύτερες)», «έχει και η Τουρκία δικαιώματα και συμφέροντα στο Αιγαίο», στην Κύπρο δεχόμαστε «Διζωνική, Δικοινοτική Ομοσπονδία με πολιτική ισότητα» (αν και αυτό σημαίνει Τουρκική συγκυριαρχία, τελικά Τουρκική κυριαρχία και γεωπολιτική αναβάθμιση της Τουρκίας), και άλλα πολλά.

Στο σημερινό ρευστό διεθνές περιβάλλον χρειάζεται πρώτα απ’ όλα καθαρή εθνική στρατηγική. Οι συζητήσεις και αναλύσεις είναι σημαντικές και έχουν νόημα όταν εντάσσονται σε μακροχρόνιους και μεσοπρόθεσμους στρατηγικούς σκοπούς, που θα επηρεάσουν θετικά την Ελληνική κρατική ασφάλεια και επιβίωση.  Χωρίς εσωτερική ομοφωνία   ακόμη και στρατηγικές κινήσεις όπως η αγορά όπλων και η συμμαχία της Γαλλίας αποδεικνύονται ασήμαντης σημασίας, και ενίοτε εξελίσσονται αρνητικά. Είναι ανάγκη να συνεκτιμηθούν δεόντως τα ελληνικά συμφέροντα, και η αξιοπιστία της Ελληνικής στρατηγικής να αποκολληθεί από νοοτροπίες «καζάν-καζάν» ή «το ένα δέκατο του Ελληνισμού κείται μακράν».

            Οι μεγαλύτερες ιστορικές επιτυχίες του ελληνικού κράτους συνέβησαν στα πλαίσια συμμαχιών (Α΄ και Β΄ Βαλκανικοί Πόλεμοι, Μικρασιατική Εκστρατεία μέχρι το 1920), ενώ οι μεγαλύτερες αποτυχίες συνέβησαν λόγω της απουσίας τους ( Πόλεμος του 1897, Μικρασιατική Εκστρατεία μετά το 1920). Βέβαια η ανάγκη της Ελλάδος για συμμαχίες είναι και ένας από τους λόγους που ευνοούν το βάρος του ξένου παράγοντα στην ελληνική πολιτική. Πρέπει όμως να εκτιμήσουμε και την προσπάθεια της χώρας να δημιουργήσει σταθερές σχέσεις με έναν σημαίνοντα δρώντα παράγοντα των διεθνών σχέσεων, ακολουθώντας το παράδειγμα του Ισραήλ με τις ΗΠΑ, ή της Βρετανίας με τις ΗΠΑ. Ιστορικά ο Βενιζέλος ήταν το πιο ξεκάθαρο παράδειγμα μιας τέτοιας πολιτικής με την προσπάθεια δημιουργίας πελατειακής σχέσης με την Μεγάλη Βρετανία. Το παράδειγμα του Ισραήλ είναι ιδιαίτερο στο βαθμό συμμετρίας μεταξύ Ισραηλινών συμφερόντων και συμφερόντων ΗΠΑ, αλλά ακόμα και εκεί Ισραηλινές κυβερνήσεις χρειάστηκε να εγκαταλείψουν κομμάτια μιας ανεξάρτητης εθνικής πολιτικής στο πλαίσιο συνέχισης της συμμαχικής σχέσης (αποχώρηση από χερσόνησο Σινά, Γάζα και Λίβανο, συνομολόγηση συμφωνιών Όσλο με Αραφάτ).

                Το σύμφωνο της χώρας μας με τη Γαλλία είναι σημαντικό, και αποτελεί μέρος της στρατηγικής μας για την αποτροπή της τουρκικής επιβουλής. Το ασθενές της σημείο είναι ότι η συμφωνία αναφέρεται στην επικράτεια και όχι στην υφαλοκρηπίδα ή την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη ( ΑΟΖ ). Ο γνωστός μας διεθνολόγος Ροζάκης σχολίασε και υποστήριξε σχετικά :

«Η υφαλοκρηπίδα  υπάρχει αυτομάτως (ipso facto) και δεν χρειάζεται να ανακηρυχθεί, αλλά πρέπει να οριοθετηθεί ανάμεσα σε όμορα κράτη και, αν υπάρχει διαφωνία, να παραπεμφθεί με κοινό συμφωνητικό στο Διεθνές Δικαστήριο. Η δε ΑΟΖ, πρέπει να ανακηρυχθεί, και να οριοθετηθεί ανάμεσα σε όμορα κράτη. Εκτός από το έδαφος, μόνο τα χωρικά ύδατα ή η αιγιαλίτιδα ζώνη συνιστούν επικράτεια». 

 Η Τουρκία δεν αναγνωρίζει το δικαίωμα υφαλοκρηπίδας στα ελληνικά νησιά, παρότι το Δίκαιο της Θάλασσας ξεκαθαρίζει ότι ισχύει για ξηρά, ισχύει και για νήσους και βραχονησίδες (με εξαίρεση τις βραχονησίδες οι οποίες δεν έχουν τη δυνατότητα να συντηρήσουν ανθρώπινη διαβίωση ή οικονομική ζωή από μόνες τους, και οι οποίες δεν δικαιούνται υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ, παρότι δικαιούνται αιγιαλίτιδας και συνορεύουσας ζώνης). Η ΑΟΖ ούτε έχει ανακηρυχθεί από την Ελλάδα, ούτε έχει οριοθετηθεί με την Τουρκία. Η Τουρκία δεν αναγνωρίζει το δικαίωμα υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ στα ελληνικά νησιά.

Και έπειτα , η ΑΟΖ παρέχει στην παράκτια χώρα κυριαρχικά δικαιώματα σε οικονομικούς πόρους στο νερό, στο βυθό και στο υπέδαφος, όπως αλιεία, θαλάσσια έρευνα, και εξερεύνηση και εξόρυξη. Δίνει επίσης το δικαίωμα παραγωγής ενέργειας από τον άνεμο ή τον κυματισμό της θάλασσας , και το δικαίωμα δημιουργίας τεχνιτών νησίδων και άλλων κατασκευών. Δηλαδή ενώ η υφαλοκρηπίδα έχει γεωφυσικό προσανατολισμό, η ΑΟΖ έχει οικονομικό προσανατολισμό. Ενώ η υφαλοκρηπίδα αναφέρεται κυρίως στο βυθό και στο θαλάσσιο υπέδαφος, η ΑΟΖ αναφέρεται και στα υπερκείμενα θαλάσσια νερά.

 Μετά από αυτά το καλύτερο που μπορούμε να κάνουμε είναι να επεκτείνουμε τα χωρικά μας ύδατα στα 12 ναυτικά μίλια, και να κηρύξουμε επιπρόσθετη συνορεύουσα ζώνη 12 μιλίων. Υπενθυμίζεται ότι Η συνορεύουσα ζώνη δίνει δικαιοδοσία σε ένα κράτος στην επιφάνεια και το βυθό να αποτρέπει και να τιμωρεί μεταναστευτικές, δημοσιονομικές, τελωνειακές και υγειονομικές παραβάσεις στο έδαφος και τα χωρικά της ύδατα. Δηλαδή η συνορεύουσα ζώνη ενισχύει τη δυνατότητα ενός κράτους να εφαρμόζει τους νόμους του στην επικράτειά του.

Το ζήτημα που προκύπτει είναι κατά πόσο στρατιωτικές ενέργειες στην ΑΟΖ μπορούν να αποτραπούν. Στόχος μας είναι η αποτροπή πολέμου, και οι συμμαχίες μας είναι εξαιρετικά πολεμογενείς σε συνθήκες πολυπολικού διεθνούς συστήματος. Καθοριστικές είναι οι συμμαχίες με Αμερική, Αίγυπτο, Ισραήλ και ΗΑΕ. Έχουμε αρχίσει να παραλαμβάνουμε τα Rafale. Τα F-16 εκσυγχρονίζονται και αναβαθμίζονται. Οι Belharra έρχονται σε λιγότερο από τέσσερα χρόνια. Βέβαια οι γείτονες ετοίμασαν το ελικοπτεροφόρο ή μεταφορέα drones, και τα υποβρύχια (που δεν είναι σίγουρο ότι θα τα παραλάβουν), αλλά δεν έχουν ανταλλακτικά για τα F-16. Έχουν υποστήριξη από Πακιστάν, Κατάρ, Αζερμπαϊτζάν. Μην ξεχνάμε η οικονομία της Τουρκία δεν έχει περιθώρια. Οι εκλογές στην Τουρκία είναι το 2023, και τα ποσοστά Ερντογάν και Μπαχτσελί πέφτουν. Ο κ. Ερντογάν τα παίζει όλα για όλα. Αλλά ο κόσμος της Τουρκίας έχει αγανακτήσει.

Είναι ξεκάθαρο ότι οι ΗΠΑ δεν επιθυμούν ελληνοτουρκικό πόλεμο ούτε επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων στα 12 ν.μ.  Πρώτον, επειδή θα έχει αναμφίβολα σοβαρές συνέπειες για την συνοχή του ΝΑΤΟ, και δεύτερον ελληνική επέκταση στα 12 ν.μ. εκ των πραγμάτων θα δημιουργήσει κυβερνητική κρίση στην Τουρκία, με απρόβλεπτα αποτελέσματα. Και για να είμαστε δίκαιοι, ούτε οι ΗΠΑ ούτε η Γαλλία ούτε το Ισραήλ επιθυμούν μία διολίσθηση της Τουρκίας σε έναν ιρανικό δρόμο ή σε έναν εμφύλιο πόλεμο. Φυσικά το τωρινό status quo καλύπτεται από τις ΗΠΑ εκ των πραγμάτων, καθότι συμπίπτει σχεδόν απόλυτα με το εθνικό τους συμφέρον, όπως έχει αποφασιστεί από τις κυβερνήσεις των ΗΠΑ. Κάποια αλλαγή επί Μπάιντεν δεν νομίζω ότι θα είναι ρηξικέλευθη και εκτός του βασικού άξονα Όχι πόλεμος-Όχι Τουρκία σε πορεία Ιράν.

Η αμυντική συμφωνία με τη Γαλλία δεν παύει από μόνη της να είναι game changer, και η Γαλλία επιθυμεί να χτίσει μία περιφερειακή στρατηγική αρχιτεκτονική στην περιοχή, που αφενός θα μπορεί να λειτουργήσει επικουρικά του ΝΑΤΟ και αφετέρου θα είναι ανεξάρτητη αρκετά, ώστε να δίνει στην Γαλλία μία ελευθερία κινήσεων όταν τα γαλλικά συμφέροντα δεν εφάπτονται με αυτά των ΗΠΑ. Αλλά δεν θεωρώ ότι είναι σώφρον να θεωρούμε ότι η ελληνογαλλική σχέση θα υπερκεράσει σε σημασία τις σχέσεις ΗΠΑ-Γαλλίας και την Γερμανογαλλική σχέση. Αρά είναι απίθανο η Γαλλία να επιθυμεί ελληνοτουρκικό πόλεμο.

Η τουρκική εξωτερική πολιτική έφθασε πρόσφατα στο παραλογισμό να υπογραφεί συμφωνία μίσθωσης της λιβυκής ΑΟΖ σε τουρκικές εταιρίες για έρευνες, ενώ το παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο παραβιάζει ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα και αγνοεί την παρουσία ελληνικών νησιών, μεταξύ των οποίων η Κρήτη, το Καστελλόριζο και η Ρόδος μεταξύ των ακτών Τουρκίας και Λιβύης. Πρόκειται για παραλογισμό της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής, που στις μεταξύ μας σχέσεις εφαρμόζουν ένα Δίκαιο αλά Τούρκα, όμως στην προκείμενη περίπτωση επιχειρούν να αλλάξουν όχι μόνο το Διεθνές Δίκαιο, αλλά οτιδήποτε εμπίπτει σε Κανόνες Δικαίου!

. Είναι καιρός η Ελλάδα να αναταράξει τα ήρεμα νερά της Αμερικανικής και Γαλλικής υποστήριξης. Κανείς δεν αμφιβάλλει ότι η μονομερής ανακήρυξη της ΑΟΖ είναι άνευ σημασίας σύμφωνα με την UNCLOS και ότι το τουρκικό casus belli ενάντια στην εφαρμογή ενός κυριαρχικού δικαιώματος της Ελλάδος είναι παράνομο, σύμφωνα με τον χάρτη των Ηνωμένων Εθνών. «Πολιτική είναι η τέχνη του δυνατού», διακήρυξε ο Otto von Bismarck, και είναι καιρός η χώρα μας να αντιδράσει ανάλογα, εκμεταλλευομένη την αναβάθμιση του στρατηγικού ρόλου του νησιωτικού μας συμπλέγματος, από τη Κρήτη μέχρι την Αλεξανδρούπολη.  Γαλλία και Αμερική βλέπουν την Κρήτη σαν μια ισχυρή έπαλξη για τον ναυτικό έλεγχο της Μεσογείου . Ίσως θα ήταν φρόνιμο για την Χώρα μας να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στα 12 ναυτικά μίλια, και να κηρύξει επιπρόσθετη συνορεύουσα ζώνη 12 μιλίων γύρω από το Νησί. Και ενώ αυτό μπορεί να θεωρηθεί σαν μια κλιμάκωση εκ μέρους μας, σίγουρα θα σηματοδοτήσει στην τουρκική πλευρά ότι οι παραλογισμοί της έχουν συνέπειες που δεν μπορεί να ελέγξει. Μια ανοχή όμως από την πλευρά της Αμερικής και της Γαλλίας στη κίνηση μας αυτή μπορεί να δημιουργήσει στη συνέχεια ευνοϊκό κλίμα και απαρχή για τη γενική επέκταση των χωρικών μας υδάτων στα 12 ν.μ.-

*Ο Γιώργος Γκορέζης είναι υποστράτηγος ε.α., αρθρογράφος, συγγραφέας

Περιβαλλοντική-οικολογική κρίση και κλιματική αλλαγή

Γράφει:  Ο Γιώργος Γκορέζης*

e-mail: ggorezis@yahoo.gr

Web   : ggore.wordpress.com

Η συνειδητοποίηση των κινδύνων για το περιβάλλον αναπτύχθηκε βαθμιαία στη κοινή γνώμη, καθώς συσσωρεύονταν οι επιστημονικές αποδείξεις και γίνονταν αισθητές οι άμεσες συνέπειες της ρύπανσης και των άλλων μορφών υποβάθμισης του περιβάλλοντος. Στην αντιμετώπιση του προβλήματος αρχικά κέρδισε έδαφος η προσέγγιση των λεγόμενων «περιβαλλοντιστών», που προτείνει μεταρρυθμίσεις που θα κάνουν πιο ευχάριστη τη ζωή των ήδη προνομιούχων, αδιαφορώντας για τα προβλήματα της κοινωνικής και οικονομικής ανισότητας, αλλά με τον χρόνο συνειδητοποιήθηκαν τα ευρύτερα προβλήματα. Η περιβαλλοντική κρίση είναι σήμερα αναγνωρισμένη απ’ όλους.

Η αναγνώριση της ανάγκης για μια κρατική αντιμετώπιση της περιβαλλοντικής κρίσης έγινε με τη σύνοδο των Ηνωμένων Εθνών για το Ανθρώπινο Περιβάλλον, που πραγματοποιήθηκε το 1972 στη Στοκχόλμη. Το 1987 η Παγκόσμια Επιτροπή Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος του ΟΗΕ δημοσίευσε έκθεση με τίτλο « το κοινό μας μέλλον », που εξέταζε τις προοπτικές εξέλιξης μεταξύ άλλων της ενέργειας, των τροφίμων, της βιομηχανίας, των διεθνών οικονομικών σχέσεων και των ανθρώπινων οικισμών. Η έκθεση αυτή εγκαινίαζε την εποχή της ελεγχόμενης ανάπτυξης, αλλά οι προτάσεις της έπεσαν στο κενό, αφού η υλοποίηση τους θα έθετε σε κίνδυνο το διεθνές οικονομικό σύστημα και τις πολιτικές δομές πάνω στις οποίες αυτό εστηρίζετο.

Είκοσι χρόνια μετά την σύνοδο του ΟΗΕ στη Στοκχόλμη στη νέα συνάντηση των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον το 1992 στο Ρίο Ιανέϊρο αντιπρόσωποι 178 χωρών και 117 αρχηγοί κρατών υπέγραψαν τη « διακήρυξη του Ρίο », που διατρανώνει το στόχο της ελεγχόμενης ανάπτυξης. Το κείμενο της διακήρυξης δεν είναι τίποτε περισσότερο από ένα ευχολόγιο. Ακολουθεί μετά δέκα χρόνια το φιάσκο της διάσκεψης του Γιοχάνεσμπουργκ, όπου το επιχειρηματικό λόμπι, που στη διάσκεψη του Ρίο αντιμετωπιζόταν με καχυποψία, συμμετείχε τώρα σαν ομάδα με τον τίτλο επιχειρηματική δράση για τη βιώσιμη ανάπτυξη ( sustainable development ), και έδωσε λαβή στο σλόγκαν , « από δω και πέρα οι φτωχές χώρες θα φροντίζουν να είναι φιλικές όχι στο περιβάλλον, αλλά στους ξένους επενδυτές ».

 Στη παγκόσμια σύνοδο του Παρισιού στις 12 Δεκ του 2015, αποφασίστηκαν ουσιαστικά μέτρα για την επιβράδυνση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής εντός των επόμενων δεκαετιών. Η μέθοδος όμως που υιοθετήθηκε είναι ότι κάθε κράτος ορίζει τους στόχους του για τη μείωση των εκπομπών αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Ακολουθεί η τελική διακήρυξη της διάσκεψης της Μαδρίτης το 2020 με τη συμμετοχή 200 χωρών, όπου κανείς δεν είδε στα κείμενα που εγκρίθηκαν να αντανακλάται το αίτημα για ριζοσπαστικές και άμεσες ενέργειες. Σημειώνεται ότι η Συμφωνία του Παρισιού έθεσε τον στόχο να μην ανέβει η θερμοκρασία πάνω από 1,5 βαθμό Κελσίου. Μέχρι τώρα, ο πλανήτης κινείται σε μια αύξηση της τάξης των 3-4 βαθμών Κελσίου. Ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες, δήλωσε «απογοητευμένος» από το αποτέλεσμα της διάσκεψης, και ο Tramp της Αμερικής εγκατέλειψε τη Συμφωνία του Παρισιού. Όμως ο νεοεκλεγείς πρόεδρος Τζο Μπαϊντεν διαβεβαίωσε προεκλογικά και έκανε πράξη μετεκλογικά την επανεμπλοκή των ΗΠΑ στη συμφωνία.

Μέχρι σήμερα η υγεία του πλανήτη Γη συνεχίζει να επιδεινώνεται :

Η συνολική έκταση των ερήμων έχει αυξηθεί κατά 120 εκατομμύρια εκτάρια, το 50% όλων των πηγών, ποταμών και λιμνών έχουν ήδη μολυνθεί, περισσότεροι από 2 δις άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση σε καθαρό πόσιμο νερό με αποτέλεσμα να κινδυνεύουν από χολέρα, τύφο και δυσεντερίες, και πάνω από 3 δις άνθρωποι δεν έχουν κατάλληλα συστήματα απολύμανσης. Η ατμοσφαιρική ρύπανση και η όξινη βροχή καταστρέφουν το περιβάλλον, ενώ το στρώμα του όζοντος μειώνεται συνεχώς, και η αυξημένη συγκέντρωση των σωματιδίων του άνθρακα στην ατμόσφαιρα, καθώς και άλλων αερίων που συμβάλλουν στο φαινόμενο του θερμοκηπίου επιφέρει σημαντική άνοδο της μέσης παγκόσμιας θερμοκρασίας. Σήμερα βρισκόμαστε μπροστά σε μια επικείμενη αύξηση της θερμοκρασίας κατά 6-8 βαθμούς Κελσίου, που είναι σε θέση να επιφέρει μεγάλες αλλαγές στο κλίμα της Γης και τρομερές επιπτώσεις στο πολιτισμό της. Οι συνεχείς πυρκαϊές και οι καιρικές θεομηνίες βεβαιώνουν του λόγου το αληθές.

Όσον αφορά τα κόστη για τις περιβαλλοντικές πολιτικές ειδικά στη χώρα μας , έκθεση της Τράπεζας της Ελλάδος ανεβάζει το κόστος της ανθρωπογενούς κλιματικής μεταβολής , ως το τέλος του 21ου αιώνα -φυσικά εάν δεν γίνει καμία παρέμβαση- στο εξωφρενικό ποσό των 700 δισεκατομμυρίων ευρώ. Το κόστος, σε αυτή την νέα εποχή, θα είναι πολύ μικρότερο από την τραγωδία με τις εκατόμβες των θυμάτων που αντιμετωπίσαμε κατά τις τελευταίες δεκαετίες, ως συνέπεια της έντασης της συχνότητας των ακραίων καιρικών φαινομένων.

Μπροστά σ’ αυτόν τον Αρμαγεδδώνα η ανθρωπότητα το 2021 συμφώνησε πάνω στο Σύμφωνο της Γλασκόβης για το κλίμα, που είναι καλύτερο από το τίποτα, και προβλέπει θετικά βήματα προς τα εμπρός. Το κείμενο αναγνωρίζει ότι ο στόχος του 1,5 βαθμών Κελσίου πρέπει πλέον να είναι ο κανόνας και ότι ο περιορισμός της υπερθέρμανσης του πλανήτη απαιτεί γρήγορες μειώσεις εκπομπών αυτή τη δεκαετία. Δεύτερον, το Σύμφωνο ζητά τη σταδιακή κατάργηση του άνθρακα και των επιδοτήσεων ορυκτών καυσίμων. 

Προστίθενται επιπλέον δύο κύριες προκλήσεις: Η πρώτη είναι να πειστούν οι καθυστερημένοι να ενημερώσουν τα εθνικά τους σχέδια για το κλίμα, καθιστώντας τα πιο φιλόδοξα από προηγούμενες εκδόσεις, προκειμένου να μειωθεί το χάσμα των παγκόσμιων εκπομπών σε επίπεδο συμβατό με την τροχιά 1,5°C. Η δεύτερη πρόκληση έγκειται στη διασφάλιση της ευθυγράμμισης όλων των χρηματοοικονομικών ροών με τους στόχους της Συμφωνίας του Παρισιού.

Η Γλασκόβη προώθησε την παγκόσμια συζήτηση σε άλλους κρίσιμους τομείς, συμπεριλαμβανομένων των ειδικών τομεακών συμφωνιών για το μεθάνιο, την αποψίλωση των δασών και τις μεταφορές, οι οποίες θα μπορούσαν να έχουν θετικές επιπτώσεις. Οι περισσότερες από αυτές τις συμφωνίες είναι εθελοντικές δεσμεύσεις, αλλά αξίζει ιδιαίτερης αναφοράς η δήλωση ΗΠΑ-Κίνας για την ενίσχυση της δράσης για το κλίμα. Μαζί, οι δύο χώρες αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το 40% των παγκόσμιων εκπομπών και αυτή η δήλωση στέλνει ένα σαφές μήνυμα στις παγκόσμιες αγορές να απομακρυνθούν από τις ρυπογόνες δραστηριότητες.

Το κείμενο της “Συμφωνίας της Γλασκώβης για το κλίμα” εγκρίθηκε έπειτα από δύο εβδομάδες επίπονων διαπραγματεύσεων. Ο πρόεδρος της διάσκεψης Αλόκ Σάρμα, σε μια απόδειξη της δυσκολίας να επιτευχθεί αυτή η συμφωνία, με σπασμένη από τη συγκίνηση φωνή και δάκρυα στα μάτια εξέφρασε “βαθιά λύπη” για τις αλλαγές που επήλθαν την τελευταία στιγμή στο θέμα των ορυκτών καυσίμων έπειτα από αίτημα της Κίνας και της Ινδίας.

Καμένες από την υπόσχεση που εξακολουθούν να μην τηρούν οι πλούσιες χώρες να φέρουν από το 2020 την κλιματική βοήθειά τους στον Νότο με 100 δισεκ. δολάρια τον χρόνο, οι φτωχές χώρες, που είναι οι λιγότερο υπεύθυνες για την υπερθέρμανση αλλά στην πρώτη γραμμή των επιπτώσεών της, απαιτούσαν μια ειδική χρηματοδότηση “απωλειών και ζημιών” τις οποίες υφίστανται ήδη. Όμως οι ανεπτυγμένες χώρες, στην πρώτη γραμμή των οποίων οι Ηνωμένες Πολιτείες που φοβούνται ενδεχόμενες δικαστικές συνέπειες, αντιτάχθηκαν σθεναρά. Και παρά τη θέλησή τους, οι φτωχές χώρες υποχώρησαν, δεχόμενες μια συνέχιση του διαλόγου προκειμένου να μην χαθεί η πρόοδος στη μάχη κατά της υπερθέρμανσης, τα αποτελέσματα της οποίας τις απειλούν ήδη άμεσα, και δηλώνοντας “εξαιρετικά απογοητευμένες”. “Είναι μια προσβολή προς τα εκατομμύρια των ανθρώπων οι ζωές των οποίων έχουν καταστραφεί από την κλιματική κρίση”, σχολίασε η Τερέζα Άντερσον από τη ΜΚΟ ActionAid International.-

Στην Ευρώπη προχωρά με γοργούς ρυθμούς η λεγόμενη Πράσινη Συμφωνία. Ένας ευρωπαϊκός νόμος για το κλίμα έχει καταστήσει τον πολιτικό στόχο της κλιματικής ουδετερότητας νομική υποχρέωση και έθεσε έναν νέο στόχο για αυτή τη δεκαετία: μείωση των εκπομπών στο 55% κάτω από τα επίπεδα του 1990 έως το 2030. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε μια δέσμη νέων νομοθετικών προτάσεων στο πλαίσιο  «Fit for 55», που συνδυάζουν την ενίσχυση των υφιστάμενων πολιτικών για το κλίμα με νέες που έχουν σχεδιαστεί .

Η χώρα μας, αν και δεν συμβάλλει πολύ στην κλιματική κρίση, επηρεάζεται άμεσα από αυτήν. Η Μεσόγειος είναι ένα hotspot της κλιματικής αλλαγής και η κατάσταση θα γίνει πολύ χειρότερη τα επόμενα χρόνια, με έντονους καύσωνες και καταστροφικές πυρκαγιές του είδους που βλέπουμε τα καλοκαίρια. Είναι επομένως πολύ προς το συμφέρον της Ελλάδας να υποστηρίξει ισχυρά μέτρα και να συμμετάσχει στις διεθνείς και περιφερειακές πρωτοβουλίες. Πράγματι, η χώρα αναμένεται να ευθυγραμμίσει την αναπτυξιακή της διαδικασία με την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία.

Σε μια δύσκολη εποχή λόγω της ενεργειακής φτώχειας που μας έφερε ο πόλεμος στην Ουκρανία, το ελληνικό κοινοβούλιο ψήφισε πρόσφατα το νόμο για το κλίμα. Χωρίς να υποτιμούμε τη πραγματικότητα ότι στη νέα εποχή που μπήκαμε η απολιγνιτοποίηση πρέπει να έχει διαφορετική προσέγγιση και να συνδεθεί με πραγματική διείσδυση των ΑΠΕ και με τη δυνατότητα αποθήκευσης της ενέργειάς τους. Χρειάζεται χρόνος, κα το κόστος θα είναι πάρα πολύ υψηλό. Δεν είναι  μόνο ο πόλεμος αλλά και η πολιτική της Ευρώπης για την πράσινη μετάβαση που αύξησε την τιμή του φυσικού αερίου και πρέπει εμείς να έχουμε ανοιχτές τις επιλογές του λιγνίτη για να είμαστε ασφαλείς. Για να είναι αποτελεσματική η κλιματική μετάβαση προϋποθέτει να υπάρχει συμμετοχή της κοινωνίας. Χρειάζεται να δείξουμε τη φροντίδα της πολιτείας ώστε να μην την αντιληφθούν οι πολίτες ως ένα πρόσθετο κόστος στην καθημερινότητα τους

 Ασφαλώς, οι στόχοι για το κλίμα θα πρέπει στη συνέχεια να μετατραπούν σε αποτελεσματικά μέσα πολιτικής, που θα αποφέρουν αποτελέσματα, και αυτό θα απαιτήσει όχι μόνο νέες συνεργασίες μεταξύ εθνικών και τοπικών αρχών, αλλά και ισχυρή συμμετοχή των ενδιαφερομένων και των πολιτών. Και οι δύο πρέπει να συμμετέχουν καλύτερα στη διαδικασία, μέσω ανοιχτού και εποικοδομητικού διαλόγου, που θα επιτρέψει τον από κοινού σχεδιασμό βιώσιμων λύσεων και την οικοδόμηση πιο ανθεκτικών κοινωνιών. Το κόστος της αδράνειας είναι πολύ μεγαλύτερο από το κόστος της πρόληψης.

*Ο Γιώργος Γκορέζης είναι Υποστράτηγος ε.α., αρθρογράφος, συγγραφέας

Η ύπουλη κίνηση της Τουρκίας να διεισδύσει στον κοινό ευρωπαϊκό στρατό

Γράφει : Ο Γιώργος Γκορέζης*

e-mail  : ggorezis@yahoo.gr

web    :  ggore.wordpress.com

. Η εισβολή στην Ουκρανία οδήγησε σε σημαντική αλλαγή του εγγράφου στρατιωτικής στρατηγικής της ΕΕ, της λεγόμενης «στρατηγικής πυξίδας». Το τελικό σχέδιο εγκρίθηκε από τη σύνοδο κορυφής της ΕΕ στις 25 Μαρ 2022 , και αναφέρει στην εισαγωγή του : «Η επιστροφή του πολέμου στην Ευρώπη αμφισβητεί την ικανότητά μας να προωθήσουμε το όραμά μας και να υπερασπιστούμε τα συμφέροντά μας». Έγραψε ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Σαρλ Μισέλ στο Twitter στις 25 Μαρτίου 2022 «Υποστηρίξαμε τη Στρατηγική Πυξίδα που θα είναι ο οδηγός μας για μια ισχυρότερη αμυντική πολιτική που θα ενισχύσει τις ευρωπαϊκές αμυντικές μας ικανότητες»,

     Η αλλαγή αυτή συνδέθηκε με την ανερχόμενη γεωπολιτική κρίση στη γειτονιά της Ευρώπης, όπως η Συριακή κρίση το 2011, η προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία το 2014, η προσφυγική κρίση το 2015 και η απόπειρα πραξικοπήματος στη Τουρκία το 2016. Πρόσθετοι παράγοντες ήταν η στάση του προέδρου της Αμερικής Donald Trump έναντι της Ευρώπης και το Brexit, αλλά πραγματικό καταλύτη αποτέλεσε η ρωσική στρατιωτική εισβολή στην Ουκρανία στις 24 Φεβ 2022 .

Στην Ευρωπαϊκή Ένωση η κοινή Πολιτική Άμυνας και Ασφάλειας (CSDP) δεν είναι υπερεθνική πολιτική, αλλά βασίζεται στην κυβερνητική συνεργασία των κρατών-μελών. Η Γαλλοβρετανική σύσκεψη στο Saint Malo και η υπογραφή της ομώνυμης διακήρυξης το 1998 θεωρείται ως το κύριο σημείο εκκίνησης της Κοινής Ευρωπαϊκής Αμύνης. Η κύρια ιδέα που εμφανίζεται πίσω από τη διακήρυξη είναι να καταστεί η Ευρωπαική Ένωση ικανή για αυτόνομη ενέργεια, υποστηριζόμενη από αξιόπιστες στρατιωτικές δυνάμεις, σε τρόπο ώστε να ανταποκρίνεται ικανοποιητικά στις διεθνείς κρίσεις.

               Η ιδέα της εφαρμογής μόνιμου πλαισίου συνεργασίας μεταξύ των κρατών-μελών της Ε.Ε. για θέματα Άμυνας και Ασφάλειας (Ευρωπαϊκή Διαρθρωμένη Αμυντική Συνεργασία-Permanent European Structured Cooperation,PESCO) δημιουργήθηκε το 2007 με τη συμφωνία της Λισσαβόνας, και υλοποιήθηκε τον Δεκέμβριο του 2007. Η επικρατούσα άποψη ήταν να χρησιμοποιηθεί το πλαίσιο αυτό για βαθύτερη ευρωπαϊκή αμυντική σύγκλιση-ολοκλήρωση , ενώ κάθε κράτος-μέλος αποφασίζει αν θέλει να συμμετάσχει, ή όχι.  Μέχρι τώρα 25 κράτη-μέλη συμμετέχουν στην PESCO –απέχουν η Δανία και η Μάλτα, και η PESCO υιοθέτησε 47 έργα με υποχρεώσεις.

              Η νέα στρατηγική αναφέρει ότι «καθίσταται επείγον να δαπανηθούν περισσότερα και καλύτερα» σε συντονισμό μεταξύ των κρατών μελών. «Η Γερμανία μπορεί να παράσχει τον στρατιωτικό πυρήνα» της νέας δύναμης, δήλωσε η Γερμανίδα υπουργός Άμυνας. Η δύναμη αναμένεται να είναι επιχειρησιακή έως το 2025, δίνοντας στην Ευρωπαϊκή Ένωση την απαραίτητη εργαλειοθήκη για να έχει λόγο σε θέματα άμυνας και ασφάλειας. Ως μέρος της νέας στρατηγικής η ΕΕ προβλεπόταν να δημιουργήσει μια δύναμη ταχείας αντίδρασης έως και 5.000 στρατιωτών, υλοποιώντας τα σχέδια για έναν ευρωπαϊκό στρατό που υπήρχαν μόνο στα χαρτιά από το 2007.

Με την εκλογή του Biden σαν νέου προέδρου των ΗΠΑ η Ευρώπη έχει λόγους να έχει και πάλι ελπίδες. Ο Biden υποσχέθηκε την ενδυνάμωση των διατλαντικών δεσμών. Αλλά για τους ευρωπαίους η λειτουργία του ΝΑΤΟ είναι υψίστης στρατηγικής σημασίας, αφού το ΝΑΤΟ συνεχίζει να αποτελεί μοναδικό πυλώνα της ευρωπαϊκής άμυνας, παρά το γεγονός  ότι με την αποχώρηση της Μεγάλης Βρετανίας 80% των αμυντικών εξόδων της συμμαχίας καλύπτονται από τρίτες χώρες εκτός Ευρώπης. ( Stoltenberg, 2019 ).

 Είναι βέβαιο ότι ο πρόεδρος Biden που συμμετέσχε στις 24 Μαρ στις συνεδριάσεις ΝΑΤΟ και ΕΕ, πίεσε τους ευρωπαίους να συνεισφέρουν στο ΝΑΤΟ. Η υπόσχεση των συμμάχων το 2014 και εφεξής να διαθέτουν 2% του εθνικού τους εισοδήματος σε αμυντικούς σκοπούς θα μείνει στην ατζέντα. Παράλληλα με την στενή συνεργασία με το ΝΑΤΟ η Ε.Ε. θα επιδιώξει την εμβάθυνση και σύγκλιση σε θέματα ευρωπαϊκής άμυνας, κυρίως μέσο PESCO και EDF. Σ΄αρκετούς τομείς άμυνας, όπως την αμυντική βιομηχανία και τεχνολογία, η ΕΕ προβλεπόταν να μειώσει την εξάρτηση της από τις ΗΠΑ, με μεγαλύτερη προσπάθεια να αποκτήσει στρατηγική αυτονομία.

Τα ανωτέρω σταθμίστηκαν από το συμβούλιο των υπουργών εξωτερικών και Αμύνης της ΕΕ στις 21 Μαρ 2022 και οδήγησαν στην έγκριση του κειμένου της «Στρατηγικής Πυξίδας», με το οποίο θεμελιώνεται σταθερά πλέον η ιδέα της στρατηγικής αυτονομίας, που προϋπήρξε άλλωστε από το 2007. Το κείμενο έχει ιδιαίτερη σημασία για τη χώρα μας αφού, εκτός των άλλων, υπογραμμίζει την ετοιμότητα και αποφασιστικότητα των κρατών-μελών για αμοιβαία συνδρομή σε περίπτωση επίθεσης από τρίτο μέρος (άρθρο 42.7 Συνθήκης Ευρωπαϊκής Ένωσης).

Στο κείμενο περιέχονται αναφορές στους κινδύνους που προκαλεί η αυξανόμενη αμφισβήτηση θαλασσίων ζωνών, υφαλοκρηπίδας και η αυξανόμενη επιθετική στάση σε εναέριους χώρους,(υπονοεί τη Τουρκία), υπογραμμίζει τη σημασία προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς και τονίζει την ανάγκη οι εταίροι της ΕΕ να ευθυγραμμίζονται με τις αποφάσεις της στα θέματα Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Άμυνας. Η Άγκυρα επιχειρούσε μέχρι τώρα να πετύχει την ένταξη στη PESCO από την πίσω πόρτα, χωρίς να τηρεί τα βασικά κριτήρια συμμετοχής, όπως είναι η ανταλλαγή διαβαθμισμένων πληροφοριών με τα άλλα μέλη-κράτη και κυρίως με την Κύπρο που δεν την αναγνωρίζει, και χωρίς επίσης να τηρεί μια σειρά πολιτικών κριτηρίων, που έχουν να κάνουν με σεβασμό των αρχών καλής γειτονίας, λαμβανομένων υπόψη των επιθετικών της ενεργειών σε βάρος της Κύπρου και της Ελλάδας. Για τη χώρα μας έχει ιδιαίτερη σημασία η δημιουργία του νέου συστήματος της ευρωπαϊκής στρατηγικής αυτονομίας, επειδή παρέχει προστασία στο Αιγαίο, τη ΝΑ Μεσόγειο και τη Θράκη από τις επιβουλές της Τουρκίας.

Μέχρι τώρα στα ζητήματα Αμύνης και Ασφάλειας τα κράτη-μέλη χωρίζονταν σε δύο στρατόπεδα. Αυτά που προσανατολίζονται στην Ευρώπη (Ευρωπαϊστές, Europeanists – pro EU) όπως η Γαλλία, και τους Ατλαντιστές (NATO-oriented) όπως η Τσεχία, Ουγγαρία, Πολωνία Σλοβακία (κράτη Visegrad ).  Παρά τη μέχρι τώρα ισχυρή ρητορική η επιχειρησιακή μορφή της PESCO δεν έχει τύχει της ανάλογης προσοχής, και τα θέματα της αντιμετωπίζονταν με σκεπτικισμό . Τα κονδύλια για την άμυνα ανέβαιναν, αλλά οι ικανότητες για σημαντικές επιχειρησιακές δυνατότητες ήταν περιορισμένες.

. Αγκάθι παρέμενε η αντίθεση των ΗΠΑ σε πιθανή αλληλοεπικάλυψη των αμυντικών δομών ( duplication ) του NATO με τις αμυντικές πρωτοβουλίες της E.E., τις οποίες προωθούσε κυρίως η Γαλλία του Μακρόν. Ο Γάλλος πρόεδρος δεν δίστασε να χαρακτηρίσει παλαιότερα το ΝΑΤΟ « εγκεφαλικά νεκρό », ενώ μετά τη συμφωνία AUKUS Αμερικής, Αυστραλίας και Μεγ. Βρετανίας, που μεταφέρει την κυρία προσπάθεια των στον Ειρηνικό, διαδίδεται ότι ο Μακρόν είχε εξασφαλίσει τη συγκατάθεση της Αμερικής για τον Ευρωπαϊκό Στρατό.

Η διαφορετική μορφή των απειλών στα κράτη-μέλη τα οδηγεί να βλέπουν διαφορετικά τις προτεραιότητες τους. Άλλο σημείο τριβής είναι η συμμετοχή τρίτων κρατών. Αρκετές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες εκπέμπουν ανησυχίες ότι επιτρέποντας τη συμμετοχή σε μη κράτη-μέλη ανοίγουν τις θύρες στην Τουρκία και την Κίνα να έχουν πρόσβαση σε ευαίσθητα ευρωπαϊκά προγράμματα.

Η ατζέντα της ευρωπαϊκής στρατηγικής αυτονομίας, στο μέτρο που περιλαμβάνει αναφορές σε ευρωπαϊκή δύναμη ταχείας επέμβασης ή ακόμα περισσότερο ευρωστρατό αντιμετωπίζονταν με ευγενικά διατυπωμένη αμερικανική δυσαρέσκεια, αλλά μετά την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία η Ευρώπη χρειάζεται να ενδυναμώσει την άμυνα της. Κατά τα άλλα οι ΗΠΑ έβλεπαν θετικά τη συμμετοχή τους στο σχήμα ευρωπαϊκής Διαρθρωμένης Αμυντικής Συνεργασίας- PESCO, και η Γαλλία πιθανολογείτο να αποσύρει την αντίθεσή της στη συμμετοχή των ΗΠΑ εντός του 2022. 

                    Στη Μαδρίτη το ΝΑΤΟ κάλεσε την Τετάρτη τη Σουηδία και τη Φινλανδία να ενταχθούν σε μια από τις μεγαλύτερες μεταβολές στην ευρωπαϊκή ασφάλεια εδώ και δεκαετίες, αφού η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία ώθησε το Ελσίνκι και τη Στοκχόλμη να εγκαταλείψουν την παραδοσιακή τους ουδετερότητα. Οι 30 σύμμαχοι στο ΝΑΤΟ έλαβαν την απόφαση στη σύνοδο της Μαδρίτης και επίσης συμφώνησαν να αντιμετωπίζουν τη Ρωσία ως την «πιο σημαντική και άμεση απειλή στην ασφάλεια των συμμάχων», σύμφωνα με το ανακοινωθέν της συνόδου.

                       Για την Ελλάδα ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στο μεμοράντουμ που υπογράφηκε τη προηγούμενη μέρα, στις 28 Ιουν 2022 και ώρα 22:47, μεταξύ της Τουρκίας, της Φινλανδίας και της Σουηδίας, στα πλαίσια του παζαριού για να άρει η Τουρκία το Βέτο συμμετοχής τους στο ΝΑΤΟ. Στη παράγραφο 8 του ανωτέρω μεμοράντουμ αναφέρεται επί λέξει ότι «Η Φινλανδία και η Σουηδία αναλαμβάνουν την πλήρη υποστήριξη της Τουρκίας και άλλων εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης κρατών στις υπάρχουσες και μελλοντικές πρωτοβουλίες που αφορούν την κοινή πολιτική άμυνας και ασφάλειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, περιλαμβανομένης της συμμετοχής της Τουρκίας στην οργάνωση της PESCO».                          

                    Μετά από όλα αυτά είναι σημαντικό για τη χώρα μας η Ευρωπαϊκή Ένωση να βρει τρόπους να προστατεύσει ότι έχει πολιτικά πετύχει τα τελευταία χρόνια, χωρίς να επαφίεται μόνο στην αμερικανική προστασία. Πρέπει να εκδηλώσει πολιτική βούληση για μια ενωμένη Ευρώπη στον τομέα της Άμυνας και της Ασφάλειας, σαν ένας δυνατός δεύτερος πυλώνας αμύνης μετά το ΝΑΤΟ. Ακόμα και αν το ΝΑΤΟ παραμένει το σημαντικότερο όργανο της ευρωπαϊκής άμυνας και ασφάλειας, η βαθύτερη ευρωπαϊκή αμυντική σύγκλιση μέσο της ενιαίας δομής PESCO (Permanent Structured Cooperation) , και της ευρωπαϊκής χρηματοδότησης EDF(European Defense Fund) είναι προς το κοινό συμφέρον και αμφότερα επιδιωκτέα.

 Ιδιαίτερα η χώρα μας πρέπει να αντιδράσει και να αποκλειστεί η Τουρκία από το νέο σύστημα ασφαλείας ( PESCO ). Μόνο με το νέο σύστημα ευρωπαϊκής ασφάλειας ( PESCO ) παρακάμπτουμε την Τουρκία, που δεν είναι μέλος της Ε.Ε. και παρέχουμε προστασία στο Αιγαίο, την Ανατολική Μεσόγειο, τη Κύπρο και τη Θράκη. –

* Ο Γιώργος Γκορέζης είναι Υποστράτηγος ε.α., αρθρογράφος, συγγραφέας. Είναι απόφοιτος της Σχολής Διοίκησης και Επιτελών του Αμερικανικού Στρατού, και διετέλεσε διευθυντής πληροφοριών στη Νότια Πτέρυγα του ΝΑΤΟ (AFSOUTH ).

Η απελευθέρωση της Παραμυθιάς κι η «γενοκτονία» των τσάμηδων. Η μάχη των Αγίων Θεοδώρων

Γράφει : O Γιώργος  Γκορέζης*

e-mail  : ggorezis@yahoo.gr

web     : ggore.wordpress.com 

            Oι απόγονοι των Τσάμηδων που μένουν στην Αλβανία  ανακήρυξαν την 27η Ιουνίου, ημέρα απελευθέρωσης της Παραμυθιάς Θεσπρωτίας από τους γερμανοτσάμηδες, σαν ημέρα δήθεν γενοκτονίας, και προβαίνουν κατ΄ έτος την 27η Ιουνίου σε θορυβώδεις συγκεντρώσεις στα σύνορα με τη Θεσπρωτία. Την Δευτέρα 20 Ιουνίου 2022 πραγματοποιήθηκε εκδήλωση αφιερωμένη στη μνήμη των θυμάτων της «γενοκτονίας» της Τσαμουριάς από το ακραίο και ανθελληνικό κόμμα PDIU, που συστηματικά προωθεί την ατζέντα της Άγκυρας στην χώρα. Η προκλητική εκδήλωση πραγματοποιήθηκε με την ανοχή του προεδρείου της βουλής και της κυβέρνησης Ράμα, που συχνά «χαϊδεύει» τα αυτιά των εθνικιστών για ψηφοθηρικούς λόγους. Και όλα αυτά ενώ γνωρίζουν ότι με τον τρόπο αυτό  κακοποιούν και παραχαράσσουν την ιστορία, που έχει καταγράψει ότι οι πρόγονοι τους ήταν εγκληματίες πολέμου, που διέφυγαν την παραπομπή τους στο δικαστήριο της Νυρεμβέργης, όπου έπρεπε να δικασθούν, παρέα με τους ναζί συνεργάτες τους.

Στις αρχές του θέρους 1944 η κατάσταση στη Θεσπρωτία μεταβάλλεται. Οι Εθνικές Ομάδες Ελλήνων Ανταρτών ( Ε.Ο.Ε.Α. ) του Εθνικού Δημοκρατικού Ελληνικού Συνδέσμου ( ΕΔΕΣ) την 27η Ιουνίου 1944 καταλαμβάνουν την Παραμυθιά και την 29η Ιουνίου ανακαταλαμβάνουν την Πάργα.  Τόσο στην Παραμυθιά όσο και στην Πάργα ελήφθησαν μέτρα τιμωρίας των Μουσουλμάνων, που είχαν διαπράξει φόνους και εμπρησμούς και προστασίας των γυναικοπαίδων από την οργή του ελληνικού πληθυσμού – 43 καταδικάστηκαν από το στρατοδικείο σε θάνατο και εκτελέστηκαν-και 600 περίπου γυναικόπαιδα βρήκαν προστασία, διατροφή και περίθαλψη σε χώρο συγκέντρωσης στην Παραμυθιά.

Οι δυνάμεις των ενόπλων Μουσουλμάνων, εκτελώντας διαταγές της Γερμανικής Διοίκησης, εγκατέστησαν γραμμή μάχης σε υψώματα Δυτικά και Βορειοδυτικά της Παραμυθιάς και Βορείως της Πάργας, επιδιδόμενοι σε επιδρομές, ληστείες και φόνους εντός της καταληφθείσης υπό των ανταρτών περιοχής. Προς τούτους απεστάλη προκήρυξη που τους καλεί να παύσουν να συνεργάζονται με τους Γερμανούς και να καταθέσουν τα όπλα, αλλά αυτοί καμία απάντηση δεν έδωκαν.

Πληροφορίες έφεραν τους συνεργαζόμενους με τους Γερμανούς ενόπλους Μουσουλμάνους να ετοιμάζουν επίθεση για την ανακατάληψη της Παραμυθιάς. Για την εξασφάλιση της Πόλης το ΙΙ Τάγμα του 16ου Συντάγματος προωθήθηκε από την 27η Ιουνίου στο Στενό Αγίων Θεοδώρων Σέλιανης, τοποθεσία απέχουσα περί τα 4  χιλιόμετρα από την Παραμυθιά, για να απαγορεύσει την αμαξιτή οδό Μενίνα – Παραμυθιά. Το Τάγμα έλαβε διάταξη με τον 5ο Λόχο υπό τον Εύελπι Χριστόπουλο Χρίστο στα δεξιά, τον 6ο Λόχο υπό τον υπολοχαγό Γριβάκο Πέτρο στα αριστερά ( τοποθεσία ΚΟΚΚΙΝΑ ΧΩΜΑΤΑ ), και τον 2ο Λόχο Μηχανημάτων υπό τον τότε Εύελπι Παναγιωτακόπουλο Γεράσιμο στην Παραμυθιά.

Όλοι οι αντάρτες του Τάγματος κατήγοντο από την περιοχή, και έπνεαν μένεα κατά των Μουσουλμάνων, που θεωρούσαν σφαγείς του ελληνισμού της Θεσπρωτίας. Οι άνδρες του 5ου Λόχου προήρχοντο κυρίως από τα χωριά Προδρόμι, Βέλιανη και Καρυώτι, και οι πλείστοι ήταν παλαίμαχοι αντάρτες του εκ Προδρομίου οπλαρχηγού ( Υπολοχαγού των Ε.Ο.Ε.Α. ) Γεωργίου Κωνσταντίνου (Κώτσιο-Νικόλα ), γενναίου και ατρόμητου πολεμιστή. Ο 6ος Λόχος περιελάμβανε αντάρτες από τα χωριά Ζερβοχώρι ( οπλαρχηγός Κωνσταντίνου ), Αγορά-Χόικα  οπλαρχηγός Φωτο -Λιόλιος ), περιοχή Φαναρίου (οπλαρχηγός Ντούσκος ), Προδρόμι ( οπλαρχηγός Τσίτσος Χρήστος ).

Η επίθεση των ενόπλων Μουσουλμάνων εκδηλώθηκε την 0530 ώρα της 30ης Ιουνίου επί της κατευθύνσεως από Μενίνα προς Αγίους Θεοδώρους. Προηγούντο δύο Γερμανικά αυτοκίνητα έλκοντα ένα Πυροβόλο των 47 και ένα βλητοφόρο πλήρες βλημάτων. Δέκα περίπου αυτοκίνητα πλήρη Γερμανών ( δύναμη 250 περίπου άνδρες ) και 100 περίπου Μουσουλμάνοι , πολλοί έφιπποι, εντοπίστηκαν να αναμένουν στη θέση « Κεφαλόβρυσο », εκεί ακριβώς όπου ο πλάτανος  και η πηγή.

Οι αντάρτες άρχισαν τα πυρά εναντίον του εχθρού από την απόσταση των 300 μέτρων, και οι επί των οχημάτων Γερμανοί κατήλθαν αυτών και άρχισε η μάχη. Οι θέσεις των ανδρών του 6ου Λόχου ήσαν πολύ επισφαλείς, διότι η τοποθεσία ήταν πεδινή και εκτεθειμένη στα πυρά του εχθρού. Παρά ταύτα οι αντάρτες επέδειξαν ευψυχία και εκράτουν τις θέσεις τους. Ενώ οι θέσεις του 5ου Λόχου ήταν πλεονεκτικότερες κατά το δεξιό τους μόνο, όπου και τα βραχώδη προπετάσματα που κάλυπταν τους αντάρτες.

Πλέον της ημίσειας ώρας οι Γερμανοί και Μουσουλμάνοι καθηλώνονται εντός των χανδάκων από τα δραστικά πυρά των ανταρτών, παρά την υπεροχή των πυρών τους, που ενισχύονταν και από πυρά βαρέων όλμων. Βαρύ πολυβόλο του 5ου Λόχου, που είχε ταχθεί στα δεξιά του και εντός σχισμής βράχου, θέριζε ολόκληρη την μεταξύ του έλους και των αντερεισμάτων του υψώματος Ζουμπάνι έκταση στην οποία διεξήγετο η μάχη, και καθιστούσε την προχώρηση του εχθρού αδύνατη. Το πολυβόλο τούτο, λάφυρο των Προδρομιτών ανταρτών από προηγούμενους αγώνες τους με τους Γερμανοιταλούς, χειρίζετο ο αντάρτης Χρίστος Τσίτσος. Προήχθη σε επιλοχία για τον ηρωισμό του κατά τη μάχη αυτή.

Οι Γερμανοί έταξαν τότε εις αγρόν του Νεοχωρίου  Πυροβολαρχία από τέσσερα πυροβόλα και άρχισαν δραστικά πυρά. Επεσήμαναν το πολυβόλο και έβαλαν συνεχώς κατ’ αυτού.

Τα πυρά των ανταρτών ήλθαν να ενισχύσουν δύο όλμοι Ιταλικής προελεύσεως από τον Λόχο μηχανημάτων του Τάγματος, εκ των οποίων μόνο ο ένας κατέστη δυνατό να μεταφερθεί δια των χειρών σε κατάλληλο θέση, στα δεξιά του 5ου Λόχου, ώστε να προσβληθεί η εχθρική πυροβολαρχία. Την στιγμή όμως εκείνη ο διοικητής του Τάγματος εντόπισε από το παρατηρητήριο του φάλαγγα δέκα περίπου Γερμανικών αυτοκινήτων να κινούνται από τη Μενίνα προς Αγίους Θεοδώρους, προς ενίσχυση της μάχης. Τα αυτοκίνητα στάθμευσαν στο πλάτανο στο Κεφαλόβρυσο ( πλάτανος του αράπη ), και οι Γερμανοί άρχισαν να καταλαμβάνουν θέσεις μάχης. Ο διοικητής του Λόχου μηχανημάτων διετάχθη να μεταφέρει τα πυρά του όλμου στον πλάτανο, πράγμα που έγινε με απόλυτη ευστοχία. Μετά από λίγο οι Γερμανοί υποχωρούν ατάκτως και δρομέως επί της αμαξιτής προς Μενίνα.

Ευθύς αμέσως οι 5ος και 6ος Λόχοι εκδηλώνουν επίθεση κατά των υποχωρούντων Γερμανών. Σκηνές άφθαστου ηρωισμού των ανταρτών λαμβάνουν χώρα. Ο 5ος Λόχος συλλαμβάνει αιχμαλώτους και άγεται πολύ πέραν του Κεφαλοβρύσου. Ο 6ος Λόχος προελαύνει παράλληλα του λιμνώδους έλους και επιτίθεται κατά των παρά την Σκουπίτσα Γερμανών, που τρέπονται σε φυγή.

Η μάχη των Αγίων Θεοδώρων ήταν η πρώτη μάχη εκ παρατάξεως σε πεδινή περιοχή που έδωκαν οι ανταρτικές ομάδες. Ο άφθαστος ηρωισμός των εμπειροπολέμων ανδρών του ΙΙ/16 Τάγματος έγραψε σελίδες δόξας και ηρωισμού που έλαμψαν σ’ ολόκληρη την Ελλάδα. Τεράστια η σημασία της , γιατί απέτρεψε τη ανακατάληψη της Παραμυθιάς και ολοκλήρου της περιοχής από τους Γερμανούς και τους συνεργαζόμενους μ’ αυτούς ένοπλους Μουσουλμάνους.

Το Τάγμα είχε ένα νεκρό, τον αντάρτη του 5ου Λόχου Κοντό Σωτήριο, και 5 τραυματίες, τους αντάρτες Σιώχο Παναγιώτη, Παπαδόπουλο Νικόλαο, Δημητρίου Φώτιο, Τάχια Βασίλειο και Σακαντέμη Ιωάννη. Στο Κεφαλόβρυσο, κάτωθεν του πλατάνου, ανευρέθηκαν μετά την λήξη της μάχης 30 Γερμανοί νεκροί. Άλλοι 6 νεκροί Γερμανοί περισυλλέγησαν εκ του λοιπού πεδίου της μάχης. Οι Γερμανοί είχαν και 42 τραυματίες.

Επί του πεδίου της μάχης περισυλλέγησαν υπό των ανταρτών σαν λάφυρα 2 αυτοκίνητα, 1 αντιαρματικό πυροβόλο, 1 βλητοφόρο, 2 ασύρματοι, 5 οπλοπολυβόλα, 10 κτήνη, 35 τυφέκια μάουζερ.

Μετά τη μάχη το Γενικό Αρχηγείο των Ε.Ο.Ε.Α. αποφάσισε, με τη συγκατάθεση και της συμμαχικής αποστολής, τη πλήρη εκκαθάριση της περιοχής Νοτίως του Καλαμά, με επιχείρηση που διαρκεί από 4 μέχρι 11 Αυγούστου, και την παρακολουθούν εκ του σύνεγγυς οι αξιωματικοί της συμμαχικής αποστολής. Οι Μουσουλμάνοι πέτυχαν να αποσύρουν όλο τον άμαχο πληθυσμό, συνεπτύχθησαν Βορείως Καλαμά, και επιδόθηκαν σε νέες σφαγές και λεηλασίες του ελληνικού πληθυσμού. Κατέστρεψαν δε ολοσχερώς τα χωρία Καστρί, Παραπόταμο, Μαυρούδι, Άγιο Βλάσιο. Την 17η Αυγούστου έγινε η μάχη της Μενίνας, όπου ολόκληρη η Γερμανική φρουρά και μεγάλος αριθμός Μουσουλμάνων εξοντώθηκαν. Μεταξύ των συλληφθέντων 180 αιχμαλώτων περιλαμβάνονται και 43 Μουσουλμάνοι της Θεσπρωτίας, εντεταγμένοι στο Γερμανικό στρατό.

Μετά την απελευθέρωση το Ειδικό Δικαστήριο Δωσίλογων των Ιωαννίνων εξέδωσε πλέον των 1700 καταδικαστικές αποφάσεις για τα εγκλήματα των τσάμηδων και από τους καταδικασθέντες αφαιρέθηκε η ιθαγένεια και η περιουσία τους δημεύθηκε. Η Ευρωπαϊκή και Ελληνική νομολογία για τους δωσίλογους του Β’ παγκοσμίου πολέμου απέρριψε τις κατά καιρούς προσφυγές τους.-

*Ο Γιώργος Γκορέζης είναι υποστράτηγος ε.α., αρθρογράφος, συγγραφέας. 

Βοηθήματα

   –   « Πολεμική Έκθεση» Γενικού Αρχηγείου ΕΟΕΑ, Νικολόπουλου Π., Διευθυντή Επιχειρήσεων.

–   « Αρχεία Εθνικής Αντίστασης», Εκδόσεις ΓΕΣ, 1998,   με την   επιμέλεια επιτροπής ανωτάτων αξιωματικών υπό την προεδρία του υποφαινομένου.

–  « Εθνική Αντίσταση 1941-45», Υποστρατήγου Γεωργίου Γκορέζη, 1999, Εκδόσεις Δωδώνη.

Ο ενεργειακός πόλεμος στην σκακιέρα της Ανατ. Μεσογείου

Γράφει :  Ο Γιώργος Γκορέζης*

e-mail  :  ggorezis@yahoo.gr

web     :  ggore.wordpress.com

Ο πόλεμος στην Ουκρανία, η εξ’ αυτού ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης και ενεργειακή απεξάρτηση από τη Ρωσία περιέπλεξαν την κατάσταση στην Ανατολική Μεσόγειο. Κύπρος και Ελλάδα αποτελούν το επίκεντρο σε επανατοποθετήσεις και διαφοροποιήσεις, σ΄ ότι αφορά την συμμετοχή τους στην ενεργειακή επάρκεια και τον ενεργειακό χάρτη της Ευρώπης. Η νέα πραγματικότητα σηματοδοτεί μια νέα εποχή και ο καθένας κάνει σχέδια για τον ρόλο που θα διαδραματίσει μετά το τέλος του πολέμου.

Η Τουρκία προσεγγίζει το Ισραήλ και την Αίγυπτο και προσπαθεί να εξομαλύνει τις εκατέρωθεν σχέσεις για να γίνει κρίκος της ενεργειακής αλυσίδας στη περιοχή. Ενώ η Λευκωσία, που παραμένει θιασώτης του τριπλού μοντέλου Κύπρου, Ελλάδος, Ισραήλ, και Κύπρου, Αιγύπτου, Ελλάδος παρακολουθεί στενά την τουρκική προσέγγιση προς το Ισραήλ και την Αίγυπτο.  Σ’ αυτό το πλαίσιο ο πρόεδρος Nikos Anastasiades στέλνει μήνυμα στη Τουρκία ότι η Κύπρος είναι ανοικτή σε συζήτηση για Αποκλειστικές Οικονομικές Ζώνες (ΑΟZ) για τις δύο χώρες, στη περίπτωση που η Άγκυρα αναγνωρίσει τη Κύπρο.  Υπ’ αυτές τις περιστάσεις η Κύπρος αναλαμβάνει να λύσει την παλαιά διχογνωμία με το Ισραήλ σχετικά με τα αποθέματα αερίου των τεμαχίων Aphrodite και Υishai . Το πρόβλημα συνίσταται στο ότι το τεμάχιο Aphrodite επεκτείνεται μέσα στο τεμάχιο Yishai, και αυτό ενδυναμώνει τις σχέσεις των κρατών. Από την πλευρά του ο Λιβανός υπουργός εξωτερικών Abdallah Bou Habib επισκέφθηκε εσχάτως τη Κύπρο, όπου συνάντησε τον ομόλογο του Ioannis Kasoulides και αμφότεροι εκδήλωσαν ετοιμότητα για συνεργασία στον ενεργειακό τομέα.

Συμπερασματικά η Ανατολική Μεσόγειος εύκολα θα μπορούσε να εισέλθει σ’ ένα νέο κύκλο έντασης, αφού επικρατεί η αβεβαιότητα στις σχέσεις μεταξύ των κρατών. Η Τουρκία διατηρεί μια σημαντική στρατιωτική δύναμη στη Κύπρο, μεγέθους Σώματος Στρατού, και δεδομένου ότι μέρος της Κύπρου παραμένει υπό τουρκική κατοχή και τουρκικά στρατεύματα είναι σταθμευμένα στην Νήσο, η Κύπρος αντιμετωπίζει μία απ’ ευθείας απειλή για την εθνική της ασφάλεια και κυριαρχία.

Στην Ελλάδα ο πόλεμος στην Ουκρανία έφερε στο προσκήνιο το θέμα της ενεργειακής επάρκειας της χώρας και διαπιστώθηκε ότι μπορεί να ανταπεξέλθει στην ανάγκη των καιρών για ενεργειακή απεξάρτηση από τη Ρωσία. Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης ανήγγειλε ότι η χώρα επιταχύνει τις προσπάθειες για την αξιοποίηση των ενεργειακών αποθεμάτων στο έδαφος της σ’ ότι αφορά το φυσικό αέριο και το πετρέλαιο, με έρευνες στη θάλασσα και την ξηρά, φυσικά Δυτικά και Νοτιοδυτικά της χώρας, μακριά από τα Ανατολικά σύνορα με την Τουρκία. Παρ’ όλα αυτά κανείς δεν είναι βέβαιος ότι η έρευνα για τα ενεργειακά αποθέματα μπορεί να είναι ειρηνική, από τότε που η Τουρκία απαιτεί μερίδιο σχεδόν σ’ όλο το ελληνικό έδαφος. Βέβαια η νήσος Κρήτη θα είναι στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος για το άμεσο μέλλον, αφ’ ότου η Τουρκία έχει επεκτείνει την ΑΟΖ μέχρι τη Λιβύη, παραβιάζοντας την Ελληνική ΑΟΖ.  Σ’ ότι δε αφορά τον East Med η μελέτη που έχει αναλάβει η ΕΕ αναμένεται να ολοκληρωθεί, προκειμένου να ληφθούν οριστικές αποφάσεις, παρά τις αντιρρήσεις της Αμερικής, είπε ο ύπατος εκπρόσωπος της Ένωσης για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφαλείας, Ζοζέπ Μπορέλ, απαντώντας στην ερώτηση της αντιπροέδρου του ΕΚ, Εύας Καϊλή.

      Τελευταία η Ελλάδα εγκαινίασε το νέο τέρμιναλ φυσικού αερίου στην Αλεξανδρούπολη που, μαζί με τον σταθμό στη Ρεβυθούσα καθιστούν ενεργειακή πύλη της ΝΑ Ευρώπης την Ελλάδα. Η χώρα αποσκοπεί όχι μόνο να καλύψει στο άμεσο μέλλον τις ανάγκες της αλλά και να γίνει το κέντρον διανομής ενέργειας στην Ευρώπη.

  Μετά την επίσκεψη του Κυριάκου Μητσοτάκη στις ΗΠΑ η Αθήνα αποτιμά θετικά τις επαφές στην Ουάσινγκτον και θεωρεί πως η χώρα βγαίνει αναβαθμισμένη μετά τη συνάντηση του πρωθυπουργού με τον αμερικανό πρόεδρο Μπαϊντεν και την ιστορική ομιλία στο Κογκρέσο. Τα αποτελέσματα των επαφών καλύπτουν πλήρως τις ελληνικές προσδοκίες, με κυβερνητικές πηγές να διαπιστώνουν πλήρη σύμπλευση απόψεων -ιδιαίτερα στην ανάγκη αποτροπής επιθετικών ενεργειών από Τουρκία . Αξίζει να σημειωθεί ότι η προάσπιση των εθνικών θέσεων δεν έγινε διά του τετριμμένου υποδείγματος της ελληνικής διαμαρτυρίας κατά της Τουρκίας αλλά με τέτοιο τόπο ώστε να προβάλλεται ο νέος ηγετικός ρόλος που διαδραματίζει η Ελλάδα.     

Η ελληνική κυβέρνηση αποφάσισε να ευθυγραμμιστεί πλήρως με τους δυτικούς συμμάχους, υιοθετώντας μια εντυπωσιακά επιθετική πολιτική έναντι της Ρωσίας. Ο κ. Μητσοτάκης καθιέρωσε μία καθαρή πολιτική και ρητορική επί του θέματος, αποφεύγοντας διφορούμενες δηλώσεις και αμφίβολες πολιτικές θέσεις. Βέβαια παραμένει το θέμα πως η Ελλάδα θα ανταλλάξει αυτήν την «αφοσίωση» στις Δυτικές δυνάμεις, των οποίων η ρητορική και η πολιτική δεν είναι και τόσο καθαρή προς την Ελλάδα. Για παράδειγμα η Αμερική υπογραμμίζει μεν την ελληνοαμερικανική στρατηγική σχέση, αλλά από την άλλη προωθεί ίση απόσταση από την Τουρκία. Υπ’ αυτές τις συνθήκες τα τουρκικά μαχητικά εξακολουθούν να παραβιάζουν τον ελληνικό εναέριο χώρο κα να αμφισβητούν την ελληνική κυριαρχία, και η Αθήνα από την πλευρά της εφαρμόζει ένα φιλόδοξο εξοπλιστικό πρόγραμμα, που αποσκοπεί στην ενδυνάμωση των ενόπλων της δυνάμεων για την αντιμετώπιση της τουρκικής επιθετικότητας στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο.

Η Τουρκία συμπεριφέρεται στην εξωτερική της πολιτική σαν περιφερειακή δύναμη, επιδεικνύοντας ευκαμψία και προσαρμογή. Στο ουκρανικό μέτωπο κατόρθωσε να γίνει προνομιούχος συνομιλητής και χρήσιμος μεσάζων μεταξύ των αντιμαχομένων. Η Τουρκία απέφυγε να ευθυγραμμιστεί με τους Νατοϊκούς συμμάχους της στις κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας, και από την άλλη συνεχίζει να εφοδιάζει την Ουκρανία με σύγχρονο οπλισμό και πυρομαχικά, βέβαια με το αζημίωτο. Αλλά παρ’ όλες τις προσεγγίσεις της Τουρκίας προς τη Ρωσική Ομοσπονδία, το να την αποκαλεί κανείς σύμμαχο της Ρωσίας είναι θεμελιωδώς λάθος. Ο Ερντογάν ακολουθεί μια υβριδική πολιτική έναντι της Ουκρανίας, της Δύσης και της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Η ανάγκη για την ενεργειακή απεξάρτηση της Ευρώπης από τη Ρωσία έχει αναβαθμίσει τον ρόλο της Τουρκίας σαν πιθανού ενεργειακού κόμβου. Κοντολογίς, η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία αναμένεται να επιφέρει θεμελιώδεις μεταβολές στην Ανατολική Μεσόγειο.     

Σ’ αυτές τις συνθήκες η Τουρκία αναζητεί να αποκαταστήσει τις σχέσεις της με την Αίγυπτο, το Ισραήλ, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και τη Σαουδική Αραβία. Μια προσεκτική ανάγνωση της τελευταίας τουρκικής αντίδρασης για την Ισραηλινή επίθεση στο Τζαμί Al Aksa δείχνει σημαντική αλλαγή στη ρητορική της Άγκυρας, που έγινε πιο ήπια ενάντια στο Tel Aviv. Επιπρόσθετα , η Τουρκία ανέλαβε την πλήρη αποκατάσταση των σχέσεων της με την Σαουδική Αραβία, που είχαν πληγεί από την υπόθεση Khashoggi. O πρόεδρος Recep Tayyip Erdogan αναμένεται να επισκεφθεί το Riyadh τις επόμενες εβδομάδες για επαφές στα ανώτατα επίπεδα.

Σημαντικό επίσης είναι ότι ο Erdogan συναντήθηκε με τον ηγέτη του αυτόνομου Κουρδιστάν στη περιοχή του Ιράκ, Marsour Barzani. Ο τελευταίος συνεργάζεται με τον Erdogan, επιτρέποντας στις τουρκικές δυνάμεις να διεξάγουν επιχειρήσεις εναντίον του PKK εντός του εδάφους του Ιρακινού Κουρδιστάν. Η Τουρκία πέτυχε να έχει την συναίνεση της Ιρακινής κυβέρνησης και της Κουρδικής της περιοχής, που δεν αντιδρούν στις τουρκικές επιχειρήσεις στο Βόρειο Ιράκ εναντίον Κούρδων εξτρεμιστών. Και ας μη ξεχνάμε ότι το PKK και η Κουρδική αντίσταση είναι μια σοβαρή απειλή εναντίον της Τουρκικής εθνικής ασφαλείας από πολύ καιρό πριν, και η αντιμετώπιση της είναι βασικής σημασίας για την Άγκυρα. Το τρέχον μάλιστα έτος οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις έχουν σκληρύνει τη στάση τους επί του θέματος, καθιερώνοντας το δόγμα «της καταστροφής των κούρδων εξτρεμιστών στις βάσεις τους».

Μετά την επίσκεψη του πρωθυπουργού της Ελλάδος Κυριάκου Μητσοτάκη στην Ουάσινγκτον και την ομιλία του στο Κογκρέσο η Τουρκία κλιμακώνει τη ρητορική της εναντίον της χώρας μας, και με θρασύτητα αρνείται τις πρόνοιες του δικαίου της θάλασσας και των συνθηκών για τα νησιά του Αιγαίου. Αδίσταχτα απειλεί ανοιχτά την κυριαρχία των νησιών, αξιώνοντας αλλαγή των οριοθετήσεων που προβλέπει το διεθνές δίκαιο. Σε επεισόδιο μεταξύ Ελλήνων βουλευτών και του Τούρκου υπουργού άμυνας στη διάρκεια της συνάντησης της πολιτικής επιτροπής της κοινοβουλευτικής συνέλευσης του ΝΑΤΟ στην Κωνσταντινούπολη ο Ακάρ επεχείρησε να νομιμοποιήσει τις αυθαίρετες αξιώσεις της Τουρκίας, θέτοντας θέμα χωρικών υδάτων, κυριαρχίας επί Νησιών και τρομοκρατίας από την Ελλάδα. Εσχάτως έχουμε μεταστροφή στη θέση των ευρωπαίων συμμάχων, που αντιτίθενται σ’ αυτόν τον τουρκικό παραλογισμό και τάσσονται με το δίκαιο της χώρας μας. 

Το δικό μας πρόβλημα, σε συνδυασμό με την νέα τουρκική πρόθεση εισβολής στη Συρία, τα εμπόδια στην ενταξιακή πορεία Σουηδίας και Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ, οι σχέσεις με τη Ρωσία, ακόμα και το θέμα των ουκρανικών σιτηρών έχουν εξοργίσει τον αμερικανικό παράγοντα και έχουν ανακόψει και την τάση που έχει δημιουργηθεί για ενδεχόμενη αναβάθμιση των τουρκικών αεροπλάνων F-16.

Η χειροτέρευση της οικονομικής κατάστασης της Τουρκίας επιδέξια αναποδογυρίζεται από την κυβέρνηση της, αλλά γεγονός είναι ότι ο πληθωρισμός είναι υπερβολικά υψηλός και η τουρκική λίρα πολύ αδύνατη. Οι τουρκικές αρχές συνεχίζουν α παραβιάζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα, την ελευθερία των μέσων επικοινωνίας και τις δημοκρατικές αρχές. Οι συλλήψεις των πολιτικών αντιπάλων, των δημοσιογράφων και των λοιπών ακτιβιστών είναι κοινή πρακτική. Η Τουρκία δεν θα έπρεπε να θεωρείται δημοκρατία, αλλά μάλλον μία «υβριδική δημοκρατία», αφού ο πρόεδρος της εφαρμόζει αυταρχικές πρακτικές τόσο στο εσωτερικό όσο και στις σχέσεις με τους συμμάχους της.-

* Ο Γιώργος Γκορέζης είναι υποστράτηγος ε.α., αρθρογράφος, συγγραφέας

Το «Τσάμικο» αγκάθι στις Ελληνοαλβανικές σχέσεις και στη πορεία της Αλβανίας προς την Ε.Ένωση

         Γράφει : ο Γιώργος Γκορέζης*

         e-mail  : ggorezis@yahoo.gr

         web     : ggore.wordpress.com

Στη επίσκεψη του κ. Δένδια στα Δυτ. Βαλκάνια αρχές Ιουνίου 2022 για τη προώθηση των διαδικασιών ένταξης τους στην Ε.Ε. η υπουργός εξωτερικών της Αλβανίας Olta Xhacka, παρουσία του κ. Δένδια αναφέρθηκε στους «Τσάμηδες» και τις περιουσίες τους στη Θεσπρωτία. Το θέμα απαντήθηκε επί τόπου από τον κ. Δένδια, ότι η επιλογή της Αλβανίδας υπουργού είναι προσωπική και εκτός κυβερνητικής γραμμής.  Πιστεύουμε όμως ότι η τοποθέτηση δεν έγινε χωρίς τη συγκατάθεση του κ. Ράμα, που για χρόνια χαϊδεύει τα αυτιά των Τσάμηδων της Αλβανίας πάνω στις προκλητικές και ανιστόρητες διεκδικήσεις τους.

Το «Τσάμικο» το ξεθάβουν από το χρονοντούλαπο της ιστορίας και το φέρνουν στο προσκήνιο το κόμμα των Τσάμηδων και ο σύνδεσμος «Τσαμερία», που κάθε χρόνο στις 27 Ιουνίου συγκεντρώνονται στα σύνορα της Θεσπρωτίας για να διαμαρτυρηθούν για την υποτιθέμενη γενοκτονία τους.  Και βέβαια τα «φρικτά» των Τσάμηδων εκείνης της εποχής έγιναν γνωστά, και γι’ αυτό παλαιότερη προσφυγή τους στο δικαστήριο της Χάγης ούτε καν αξιολογήθηκε.

Είναι αμείλικτη η πραγματικότητα εναντίον τους και η ιστορία του θέματος έχει όπως παρακάτω :

Στη διάρκεια της κατοχής ο λαός της Θεσπρωτίας αντέδρασε δυναμικά κατά του κατακτητή και των Μουσουλμάνων Τσάμηδων. Από την Πάργα μέχρι τα Γιάννενα, και από το Καλαμά μέχρι τη Πρέβεζα σκληροτράχηλοι πολεμιστές, όπως ο Νίκου, ο Γεωργίου, ο Μπαλούμης, ο Τσίτσος έστησαν τα λημέρια τους και έγιναν ο τιμωρός κάθε προδότη, δολοφόνου, ή εκβιαστή. Θρυλικές έμειναν οι μάχες των ομάδων Νίκου και Μπαλούμη στα υψώματα Σπαθαράτι με Ιταλούς και Μουσουλμάνους Τσάμηδες, στις οποίες οι τελευταίοι κατατροπώθηκαν. Σφοδρές ήταν και λοιπές συγκρούσεις, όπως στις 24 Μαρ 1943 η Μάχη στο Μαντζάρι, στις 21 Μαϊ 1943 οι μάχες Σκάλας Παραμυθιάς και Σταυρού Σουλίου, τον Αύγουστο1943 οι μάχες του Φαναρίου.

Η κατάσταση από την άνοιξη του 1944 ήταν ανάγκη να μεταβληθεί, προκειμένου να αρχίσουν οι επιχειρήσεις απελευθέρωσης της Θεσπρωτίας. Σοβαρό εμπόδιο για τις επιχειρήσεις εθεωρούντο οι ένοπλοι Μουσουλμάνοι Τσάμηδες , περί τους 2000 καλώς εξοπλισμένους και οργανωμένους από τους Γερμανούς άνδρες, από τους οποίους και διοικούντο. Όλη η παραλιακή ζώνη από τις εκβολές του Αχέροντα μέχρι τα ελληνοαλβανικά σύνορα επιτηρείτο και εφυλάσσετο απ΄ αυτούς.

Στη περιοχή επεμβαίνουν οι Εθνικές Ομάδες Ελλήνων Ανταρτών ( Ε.Ο.Ε.Α. ) του Εθνικού Δημοκρατικού Ελληνικού Συνδέσμου ( ΕΔΕΣ). Την 27^η Ιουνίου 1944 καταλαμβάνουν την Παραμυθιά και τα Βορείως αυτής υψώματα Αγίων Θεοδώρων, μετά από σκληρή μάχη με γερμανική φρουρά ενισχυμένη με μουσουλμάνους. Την 29^η Ιουνίου ανακαταλαμβάνουν και την Πάργα. Μεταξύ των συλληφθέντων αιχμαλώτων πολλοί είχαν διαπράξει φόνους, εμπρησμούς και ληστείες σε βάρος των Ελλήνων, και ήταν νωπή η μνήμη της εκτέλεσης των 49 προκρίτων της Παραμυθιάς από τους γερμανοτσάμηδες. Παραπέμπονται σε τακτικό στρατοδικείο και οι καταδικασθέντες σε θάνατο, σύνολο 43, εκτελούνται. Πολλοί απηλλάγησαν. Επειδή η οργή του λαού ήταν μεγάλη, την 27/6 πολλά από τα γυναικόπαιδα τους συγκεντρώθηκαν για προστασία στη Παραμυθιά, 600 περίπου, όπου βρήκαν προστασία, διατροφή και περίθαλψη. 

Δυνάμεις των Μουσουλμάνων Τσάμηδων εγκατέστησαν γραμμή μάχης στα υψώματα Δυτικά , Νοτιοδυτικά της Παραμυθιάς και Βορείως της Πάργας, και, συνεργαζόμενοι με τους Γερμανούς, συνεχίζουν τις επιδρομές, ληστείες και φόνους. Την 30^η Ιουνίου Γερμανικές Μηχανοκίνητες δυνάμεις από Ιωάννινα προσβάλλουν τη Παραμυθιά από Βορρά, και ισχυρές δυνάμεις Μουσουλμάνων προσβάλλουν τη Παραμυθιά από Δυσμάς. Ακολούθησε σκληρή μάχη με τις δυνάμεις των Ε.Ο.Ε.Α., που απέκρουσαν με επιτυχία την επίθεση ( Μάχη των Αγίων Θεοδώρων, που αποτελεί ξεχωριστό κεφάλαιο δόξας των ελλήνων ανταρτών).

Μετά την ήττα τους οι Γερμανοί αναδιοργανώνουν τους Μουσουλμάνους Τσάμηδες με σύγχρονο οπλισμό και εφόδια. Συγκροτούν αμιγείς Μουσουλμανικές μονάδες διοικούμενες από Γερμανούς αξιωματικούς και υπαξιωματικούς.  Παράλληλα οι Μουσουλμάνοι Τσάμηδες εντείνουν τη τρομοκράτηση του Ελληνικού πληθυσμού με εκτελέσεις μεμονωμένων πολιτών με ενέδρες και με σφαγές και φυλακίσεις.

Η κατάσταση ήταν πολύ σοβαρή. Η διατήρηση ελεύθερης της ακτής της Ηπείρου και του προγεφυρώματος ήταν επισφαλή, δεδομένης της ενίσχυσης του εχθρού με 2000 έως 5000 ικανούς πολεμιστές, τους Μουσουλμάνους Τσάμηδες της περιοχής. Δύο λύσεις υπήρχαν. Ή να πεισθούν οι Μουσουλμάνοι να αφοσιωθούν στα ειρηνικά τους έργα, ή να επιχειρηθεί πλήρης εκκαθάριση της περιοχής από τις ληστρικές αυτές ομάδες. Για λόγους ανθρωπιστικούς και πολιτικής σκοπιμότητας προτιμήθηκε το πρώτο.

Την 3^η Ιουλίου απεστάλη προκήρυξη των Ε.Ο.Ε.Α. προς όλους τους Μουσουλμάνους της Θεσπρωτίας να καταθέσουν τα όπλα, χωρίς  άμεσο αποτέλεσμα. Αργότερα, την 11^η Ιουλίου, υπογράφεται στο Νικολίτσι συμφωνητικό μεταξύ των Ε.Ο.Ε.Α. και των Μουσουλμάνων για κατάπαυση των εχθροπραξιών. Την 21^η Ιουλίου με επιστολή τους οι Μουσουλμάνοι ζητούν συνάντηση για την 24^η Ιουλίου και ώρα 1700.

Στην ορισθείσα θέση ( Μονή Παγανιοί ) προσήλθε αντιπροσωπία των  Ε.Ο.Ε.Α., στην οποία συμμετέσχον και  οι Αμερικανός λοχαγός Άντερσον, Βρετανός υπολοχαγός Ντειβ, βρετανός υπαξιωματικός Ντόν. Από την πλευρά τους προσήλθαν τρείς μόνο Μουσουλμάνοι από τη Παραμυθιά, και την 18^η ώρα σύνδεσμοι τινές, αλλά χωρίς καμία εξουσιοδότηση. Προσκλήθηκαν και πάλι οι κεφαλές για συνάντηση στη Παραμυθιά, αλλά και πάλι ούτε προσήλθαν ούτε απάντηση στην έγγραφη πρόσκληση έδωκαν. Στη σχετική πρόσκληση του Μητροπολίτη Παραμυθιάς η απάντηση ήταν παρελκυστική.

Καταδεικνύεται έτσι ότι οι Μουσουλμάνοι Τσάμηδες της Θεσπρωτίας είχαν μοναδικό σκοπό τη παρέλκυση του ζητήματος μέχρι τη πλήρη οργάνωση τους από τους Γερμανούς. Μετά από αυτό το Γενικό Αρχηγείο των Ε.Ο.Ε.Α. αποφάσισε, με τη συγκατάθεση και της συμμαχικής αποστολής, τη πλήρη εκκαθάριση της περιοχής Νοτίως του Καλαμά.

Η επιχείρηση διαρκεί από 4 μέχρι 11 Αυγούστου, και την παρακολουθούν εκ του σύνεγγυς οι αξιωματικοί της συμμαχικής αποστολής. Οι Μουσουλμάνοι πέτυχαν να αποσύρουν όλο τον άμαχο πληθυσμό, συνεπτύχθησαν Βορείως Καλαμά, και επιδόθηκαν σε νέες σφαγές και λεηλασίες του ελληνικού πληθυσμού. Κατέστρεψαν δε ολοσχερώς τα χωρία Καστρί, Παραπόταμο, Μαυρούδι, Άγιο Βλάσιο.

Ο εκπρόσωπος του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού Ηπείρου Λαμπέρ, σε συνεννόηση με το Μουφτή Ιωαννίνων, ανέλαβε να πείσει τους Μουσουλμάνους να καταθέσουν τα όπλα, και μετέβη για το σκοπό αυτό στις Φιλιάτες και την Κονίσπολη, χωρίς όμως αποτέλεσμα. Την 17^η Αυγούστου έγινε η μάχη της Μενίνας, όπου ολόκληρη η Γερμανική φρουρά και μεγάλος αριθμός Μουσουλμάνων εξοντώθηκαν. Μεταξύ των συλληφθέντων 180 αιχμαλώτων περιλαμβάνονται και 43 Μουσουλμάνοι της Θεσπρωτίας, εντεταγμένοι στο Γερμανικό στρατό.

Η απελευθέρωση του Βορείως του Καλαμά ΒΔ τμήματος της Ηπείρου πραγματοποιήθηκε το 2^ο δεκαπενθήμερο του Σεπτεμβρίου, μετά από συνεχείς μάχες με τους Γερμανούς και τους Μουσουλμάνους της Θεσπρωτίας ( 3^η μάχη Μενίνας – σημερινή Νεράιδα , μάχες Ηγουμενίτσας, Παραποτάμου, Φιλιατών ). Κατά την απελευθέρωση των Φιλιατών συνελήφθησαν και περί τους 120 Μουσουλμάνοι Θεσπρωτοί, που βαρύνονταν για πλείστα εγκλήματα κατά του Ελληνικού πληθυσμού. Περί τους 55 καταδικάστηκαν σε θάνατο και εκτελέστηκαν. Το μήνα Νοέμβριο το Γεν. Αρχηγείο των Ε.Ο.Ε.Α. προώθησε προς Αλβανία τα συντηρούμενα με μέριμνα του στη Πάργα, Παραμυθιά και Φιλιάτες γυναικόπαιδα, που ανήρχοντο σε χίλια ( 1000 ) περίπου.

Πρόσφατα οι απόγονοι των Τσάμηδων  που μένουν στην Αλβανία, αλλά και αυτοί που τους χαϊδεύουν, ανακηρύσσουν την 27^η Ιουνίου, ημέρα απελευθέρωσης της Παραμυθιάς, σαν ημέρα δήθεν γενοκτονίας , προσφεύγουν στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, και προβαίνουν κατ΄ έτος την 27^η Ιουνίου σε θορυβώδεις συγκεντρώσεις στα σύνορα με τη Θεσπρωτία. Ενώ γνωρίζουν ότι με τον τρόπο αυτό  κακοποιούν και παραχαράσσουν την ιστορία. Η ιστορία έχει καταγράψει ότι οι πρόγονοι τους ήταν εγκληματίες πολέμου, που διέφυγαν την παραπομπή τους στο δικαστήριο της Νυρεμβέργης, όπου έπρεπε να δικασθούν, παρέα με τους ναζί συνεργάτες τους. Είναι βέβαιο και το ξέρουν ότι στο δικαστήριο που προσφεύγουν θα βρεθούν από κατήγοροι κατηγορούμενοι.

Αλλά φωνάζει ο κλέφτης για να φοβηθεί ο νοικοκύρης, που λέει και ο θυμόσοφος λαός μας.-  

*Ο Γιώργος Γκορέζης είναι Υποστράτηγος ε.α., αρθρογράφος, συγγραφέας. –

Βοηθήματα

         –   « Πολεμική Έκθεση» Γενικού Αρχηγείου Ε.Ο.Ε.Α., Νικολόπουλου Π., Διευθυντή Επιχειρήσεων.

–   « Αρχεία Εθνικής Αντίστασης», Εκδόσεις ΓΕΣ, 1998,   με την   επιμέλεια επιτροπής ανωτάτων αξιωματικών υπό την προεδρία του υποφαινομένου.

–  « Εθνική Αντίσταση 1941-45», Υποστρατήγου Γεωργίου Γκορέζη, 1999, Εκδόσεις Δωδώνη.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία και οι χώρες πυριτιδαποθήκη των Βαλκανίων

Γράφει :  Ο Γιώργος Γκορέζης

e-mail  :  ggorezis@yahoo.gr

web     :  ggore.wordpress.com

Αλβανία

Πολιτικοί αναλυτές αναρωτούνται αν ο πρωθυπουργός Edi Rama, που μονοπωλεί την εσωτερική επικαιρότητα, θα δώσει τη συγκατάθεση για την ένταξη στο ΝΑΤΟ Σουηδίας και Φινλανδίας, ή θα ακολουθήσει τις οδηγίες του τούρκου νεοσουλτάνου Εrdogan. Η χώρα στερείται αντιπολίτευσης ικανής για αποτελεσματικό κράτος δικαίου. Η αμερικανική διοίκηση μέσο της πρεσβείας στα Τίρανα συνεχίζει να παρεμβαίνει στα εσωτερικά θέματα της Αλβανίας, επικεντρώνοντας στην καταπολέμηση της διαφθοράς, που υποσκάπτει την ευρωπαϊκή προοπτική των Τιράνων. Η έναρξη των διαπραγματεύσεων εισόδου στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ο κύριος πολιτικός στόχος της κυβέρνησης, αλλά πρόσφατη έκθεση του ευρωκοινοβουλίου δεν είναι καθόλου κολακευτική.

Βοσνία Ερζεγοβίνη

Η θεσμική κρίση στη Βοσνία βαθαίνει και το Ηνωμένο Βασίλειο ανακοίνωσε κυρώσεις εναντίον του ΣερβοΒόσνιου ηγέτη Milorad Dodik και του προέδρου Zeljka Cvijanovic, ενώ η Γερμανία ανακάλεσε 4 προγράμματα υποδομών αξίας 105 εκατομμυρίων ευρώ . Πλέον αυτού η Βόννη ανέστειλε τον νόμο που αφορούσε την ακίνητη περιουσία της Βοσνίας Ερζεγοβίνης. Αυτή η άνευ προηγούμενου κίνηση μπορεί να προκαλέσει περαιτέρω κλιμάκωση, επειδή ο Dodik ανακοίνωσε ότι θα αγνοήσει τη Βόνη και ο νόμος θα εφαρμοστεί. Ο Σέρβος πρόεδρος Aleksandar Vucic συναντήθηκε με το Dodik στο Βελιγράδι επιβεβαιώνοντας τις θερμές σχέσεις της Σερβίας με την Σερβοβοσνιακή κοινότητα, αλλά συναντήθηκε για το θέμα και με τον Γερμανό καγκελάριο. Η Βοσνία είναι μακράν της διαδικασίας ένταξης στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αφού η χώρα υποφέρει από διαφθορά, απουσία κράτους δικαίου και σεβασμού ανθρωπίνων δικαιωμάτων, και από δημοκρατικό γενικά έλλειμμα.

Βουλγαρία

Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία δύναται να επηρεάσει την πολιτική σταθερότητα στη Βουλγαρία. Το ΝΑΤΟ και οι ΗΠΑ πιέζουν τη Σόφια να στηρίξουν το Κίεβο με στρατιωτική βοήθεια, που είναι εκτός συζήτησης για το συγκυβερνών κόμμα των σοσιαλιστών. Βέβαια ο Ουκρανικός πόλεμος επηρεάζει την ενεργειακή ασφάλεια της Βουλγαρίας, που εξαρτάται 100% από εισαγωγές αερίου από τη Ρωσία. Και να τονιστεί ότι στη Βουλγαρία επικρατεί ισχυρή κοινή γνώμη υπέρ της Ρωσίας. Η Σόφια μέχρι τώρα συμμορφώνεται πλήρως με τις αποφάσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ΝΑΤΟ σχετικά με την κρίση στην Ουκρανία. Στη διαφορά με τη Βόρεια Μακεδονία η Σόφια κινείται μεταξύ της αυστηρής απόφασης του Εθνικού της Συμβουλίου και των πιέσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των ΗΠΑ. Οι στρατιωτικές επιχειρησιακές ικανότητες του κράτους είναι περιορισμένες, ειδικά στην αεροπορική του δύναμη.

Κροατία

Παρά την δήλωση του Κροάτη προέδρου Zoran Milanovic ότι η χώρα θα απέχει από κάθε ενέργεια ή μέτρα εναντίον της Ρωσίας, η χώρα παρέμεινε πιστή στη δυτική πλευρά. Το Zagreb ανακοίνωσε μάλιστα εσχάτως ότι απελαύνει 24 Ρώσους διπλωμάτες από τη Ρωσική πρεσβεία στην Κροατία. Επιπλέον το Zagreb ανήγγειλε ότι θα συμμετάσχει μαζί με την Πολωνία τη Σλοβακία, τη Τσεχία και την Ουγγαρία σε κοινό εκστρατευτικό σώμα . Παρά ταύτα στο θέμα της ένταξης στο ΝΑΤΟ της Φινλανδίας και Σουηδίας συνέδεσε το ζήτημα με τα συμφέροντα της κροατικής συνιστώσας στη Βοσνία Ερζεγοβίνη. Το Zagreb παρακολουθεί προσεκτικά την πολιτική κατάσταση στη Βοσνία και ιδιαίτερα τη πρόοδο του διαλόγου μεταξύ της Βοσνιοκρoατικής κοινότητας και των μουσουλμάνων Βοσνίων.

Κόσοβο

Ο διάλογος Βελιγραδίου – Πριστίνας έχει βαλτώσει, χάρις στην πολιτική απόφαση του πρωθυπουργού Albin Kurti να υποβαθμίσει την όλη διαδικασία, παρά τις πιέσεις Ευρωπαϊκής Ένωσης και ΗΠΑ . Παρά ταύτα Ευρωπαϊκή Ένωση και ΗΠΑ εργάζονται εντατικά για την αναγνώριση του Κοσόβου από τη διεθνή κοινότητα. Ο Kurti δεν διστάζει να ασκεί κριτική στον εκλογικό νόμο που απαγορεύει στους αλβανούς της Νότιας Σερβίας να εκλέγουν αντιπροσώπους στο κοινοβούλιο, διεκδικώντας το ρόλο του ηγέτη των Αλβανών στα Βαλκάνια. Μαυροβούνιο και Κόσοβο θεωρούν απειλή τα «ανοικτά Βαλκάνια». Τουλάχιστον πέντε χώρες μέλη της ΕΕ δεν αναγνωρίζουν το Κοσσυφοπέδιο, λόγω της παρουσίας στο έδαφός τους δυνητικά αποσχιστικών περιοχών: Ισπανία (Καταλονία), Ρουμανία (Τρανσυλβανία), Σλοβακία (νότια Σλοβακία), Ελλάδα και Κύπρος (Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου). Βερολίνο και Λονδίνο επιδιώκουν να καταπνίξουν τη γνώμη τους, Και ενώ της Ε.Ένωσης προεδρεύει η Γαλλία, ο καγκελάριος της Γερμανίας  Όλαφ Σολτς προανήγγειλε περιοδεία στα Δυτ. Βαλκάνια πριν τη σύνοδο κορυφής του Ιουνίου. Τώρα όλα εξαρτώνται από τη σερβική υπομονή και βούληση να πάει ενάντια στον άνεμο.

Το Κόσοβο έχει ανάγκη επειγόντως από μεταρρυθμίσεις ειδικά στην οικονομία, τη δημόσια διοίκηση, τη δικαιοσύνη και τη δημοκρατία. Οπωσδήποτε η βελτίωση των σχέσεων με τη Σερβία και η αναγνώριση του Κόσσοβου σαν ανεξάρτητου κράτους είναι ζωτικά για το μέλλον του και δεν θα επιτευχθούν χωρίς παραχωρήσεις και συμβιβασμούς.

Μόλδοβα

Ο πόλεμος στην Ουκρανία ευνόησε τη Μόλδοβα να επιταχύνει τη πορεία της προς την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η χώρα επωφελήθηκε από τη πολιτική απόφαση των Βρυξελλών για την ένταξη Μόλδοβας, Ουκρανίας και Γεωργίας, αλλά οι διαπραγματεύσεις ένταξης θα είναι γι’ αυτή δύσκολες. Η ευρωατλαντική ένταξη θα κλιμακώσει την ένταση με τη Ρωσία. Και να υπενθυμίσουμε ότι ρωσικά στρατεύματα σταθμεύουν στην Transnistria και επαυξάνουν τον κίνδυνο εμπλοκής του εδάφους της Μόλδοβα στον πόλεμο. Η κυβέρνηση της Μόλδοβας για την αντιμετώπιση αυτής της ρωσική απειλής προσπαθεί να επιβάλει κατάσταση εκτάκτου ανάγκης στο έδαφος της, αλλά πρέπει να λάβουμε υπ’ όψιν ότι στο έδαφος της υπάρχει σημαντική κοινότητα ρωσόφιλη, που αντιδρά στην δυτικόφιλη στάση της.  Το έδαφος της Μόλδοβα είναι ζωτικής στρατηγικής σημασίας για Ρωσία και ΝΑΤΟ, και η Transnistria θα μπορούσε να αποτελέσει παράγοντα αποσταθεροποίησης.

Η κυβέρνηση θα πρέπει να επιταχύνει μεταρρυθμίσεις οικονομικές,  διοικητικής φύσεως και εφαρμογής του νόμου δικαίου, ώστε να καταπολεμήσει τη διαφθορά, να αναπτύξει διαφάνεια και αξιοπιστία στη δημόσια διοίκηση και να ενδυναμώσει το νόμο δικαίου. Η κοινωνική πολιτική θα πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα για το κράτος, αφού η κοινωνία της Μόλδοβας υποφέρει από φτώχεια, λόγω έλλειψης κοινωνικής πολιτικής.

Μαυροβούνιο

Η πολιτική αστάθεια συνεχίζεται στο Μαυροβούνιο, αλλά επιτέλους μια κυβέρνηση μειοψηφίας έχει περίπου συμφωνηθεί και είναι στα πρόθυρα να σχηματιστεί και να λάβει ψήφο εμπιστοσύνης. Ο συνασπισμός που δημιουργείται θα πρέπει να λάβει αποφάσεις για σοβαρά και ζωτικά θέματα, όπως το θέμα των «ανοικτών Βαλκανίων» και οι σχέσεις με τη Σερβική εκκλησία. Θα πρέπει να υπογραμμιστεί ότι η νέα κυβέρνηση θα έχει δυτικόφιλη στάση και προσανατολισμό, αφού φαίνεται ότι έχει την έγκριση από αμφότερους, Ευρωπαϊκή Ένωση και ΗΠΑ, που θέλουν να εξουδετερώσουν το αγκάθι της προηγούμενης ρωσόφιλης κυβέρνησης του Zdravko Krivokapic. Η χώρα έχει ανάγκη στιβαρών μεταρρυθμίσεων στον τομέα της δικαιοσύνης και το νόμο του δικαίου για να καταπολεμήσει τη διαφθορά και το ξέπλυμα βρώμικου χρήματος, και να φέρει την διαφάνεια και τους δημοκρατικούς θεσμούς για να εκσυγχρονιστεί η χώρα σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα.

Βόρεια Μακεδονία

Η ομαλοποίηση των σχέσεων μεταξύ Βουλγαρίας και Βόρειας Μακεδονίας αναμένεται να ξεκλειδώσει τις διαπραγματεύσεις ένταξης στην Ευρωπαϊκή Ένωση, που είχαν παγώσει από βέτο της Βουλγαρίας, που επικαλείται λόγους ιστορικούς, ταυτότητας και πολιτιστικούς μεταξύ των δύο χωρών. Τα Σκόπια ελπίζουν να κάμψουν τις αντιρρήσεις της Βουλγαρίας και να αρχίσουν οι διαπραγματεύσεις ένταξης πριν τον Ιούνιο που τελειώνει η Γαλλική προεδρία στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Τα Σκόπια απέλασαν έξι Ρώσους διπλωμάτες από τη Ρωσική Πρεσβεία στη Βόρεια Μακεδονία. Η διαφθορά, το οργανωμένο έγκλημα, η ανύπαρκτη δικαιοσύνη και η απουσία του νόμου δικαίου εξακολουθούν να βασιλεύουν σ’ αυτή τη μικρή χώρα των Βαλκανίων.

Ρουμανία

Η Ρουμανία είναι προωθημένη έπαλξη του ΝΑΤΟ στην Ανατολική του πτέρυγα συνορεύοντας με την Ουκρανία, και η συμμαχία μετακίνησε εκεί στρατεύματα και οπλισμό. Αν και ο Ρουμάνος πρόεδρος Volodymyr Zelenskyy προειδοποίησε ότι αν πέσει η Ουκρανία η Ρουμανία θα δεχθεί Ρωσική επίθεση, εκτιμάται ότι η Μόσχα θα αποφύγει ένοπλη ρήξη με χώρα μέλος του ΝΑΤΟ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οπωσδήποτε οι Ένοπλες Δυνάμεις της Ρουμανίας είναι εκτεθειμένες σε εχθρική επίθεση, κυρίως η αεροπορική της δύναμη των 17 F-16 A/B αεροσκαφών. Το Βουκουρέστι ανακοίνωσε ότι θα αγοράσει 32 Νορβηγικά F-16 για να ενισχύσει την αεροπορική του δύναμη.

Σερβία

Ο νικητής των εκλογών στις 3 Απριλίου 2022  Aleksandar Vucic σχηματίζει την κυβέρνηση του και υπάρχουν φήμες για πιέσεις να εξαιρέσει πρόσωπα από το υπουργικό συμβούλιο. Η Σερβία βαδίζει επικίνδυνα μεταξύ Δύσης και Ρωσίας σ’ ότι αφορά τον Ουκρανικό πόλεμο. Στο μεταξύ οι αφίξεις από την Κίνα των αντιαεροπορικών συστημάτων FK-3 (ή HQ-22) απογοήτευσαν ΝΑΤΟ και Ευρωπαϊκή Ένωση. Αμερικανοί επίσημοι προειδοποίησαν ότι η αγορά οπλικών συστημάτων από την Κίνα ή τη Ρωσία θα μπορούσε να διακινδυνεύσει την πορεία της χώρας προς την Ευρωπαϊκή Ένωση. Σύμφωνα με αναλυτές υπάρχει ο φόβος ότι η στάση της Σερβίας θα μπορούσε να απειλήσει την ειρήνη και ασφάλεια στην Βαλκανική. Υπάρχουν διαρροές ότι η Μόσχα ενθαρρύνει τη Σερβία να επιτεθεί στο Κόσοβο, ανοίγοντας καινούργιο μέτωπο στα Βαλκάνια. Ο Vucic συναντήθηκε με το Σερβοβόσνιο ηγέτη Milorad Dodik για να εκφράσει την στήριξη του στην σερβοβοσνιακή κοινότητα, αλλά συναντήθηκε επίσης και με τον ανώτερο εκπρόσωπο στην Βοσνία Christian Schmidt,  δημιουργώντας αμφιβολίες για την στάση της Σερβίας.

Είναι αλήθεια ότι ο Σέρβος πρόεδρος υποστηρίζει τους Σερβοβόσνιους, αλλά στην δυτική κοινότητα εμφανίζεται να προσπαθεί να γεφυρώσει τις διαφορές και να διατηρήσει την ειρήνη και ασφάλεια στην γειτονική χώρα. Η διεθνής συγκυρία ευνοεί τη Σερβία, αφού η Δύση είναι προσεκτική για να την κρατήσει μακριά από τη Μόσχα. Η διαφθορά, το οργανωμένο έγκλημα, και η ελευθερία των μέσων ενημέρωσης είναι οι βασικές προκλήσεις για τη χώρα. Η Σερβία καταβάλλει προσπάθειες να βελτιώσει τις ικανότητες των ενόπλων δυνάμεων της , οι οποίες όπως διακηρύσσει, είναι η ασπίδα του κράτους, και εφαρμόζει φιλόδοξο πρόγραμμα εξοπλισμών από τη Ρωσία και την Κίνα.-

* Ο Γιώργος Γκορέζης είναι υποστράτηγος ε.α., συγγραφέας, αρθρογράφος.

Οι νέες μορφές πολέμου από συνέχιση της πολιτικής με άλλα μέσα έγιναν συνέχιση της ηθικής με βρώμικα μέσα

Γράφει ο Γιώργος Γκορέζης*

e-mail : ggorezis@yahoo.gr

web     : ggore.wordpress.com 

Η εποχή των γνωστών πολέμων μεταξύ των κρατών έχει λήξει οριστικά, και έχει ξεκινήσει μια νέα εποχή, η εποχή των πολέμων μεταξύ υπερδυνάμεων, όπως και των πολέμων χαμηλής εντάσεως ( low intensive conflicts-διδάσκονται στη Σχολή Διοίκησης και Επιτελών Αμερικής από το 1985 ). Και οι δύο μορφές θα σιγοκαίουν με χαμηλή φλόγα και για μεγάλο χρονικό διάστημα. O πόλεμος Ρωσίας-Ουκρανίας δεν θα αποτελέσει εξαίρεση.

Από τη θέση του εργαλείου της πολιτικής , στην οποία ήθελε να καθηλώσει τον πόλεμο ο θεωρητικός του πολέμου Κλάουζεβιτς, ο πόλεμος μετατοπίστηκε και πήρε τη θέση της πολιτικής. Ο θεμελιώδης συλλογισμός του Κλάουζεβιτς είναι ότι δεν ξεκινά κανείς ένα πόλεμο χωρίς να πει τι θέλει να πετύχει με αυτόν και μέσα σε αυτόν. Το πρώτο είναι ο σκοπός, το δεύτερο ο στόχος. Εδώ έγκειται η ειδοποιός διαφορά με τους νέους πολέμους. Μόνο σε μερικές περιπτώσεις μπορούμε να πούμε ότι στους νέους πολέμους έχουμε συνέχιση της πολιτικής με άλλα μέσα, και πάλι αυτό ισχύει μόνο ως προς τις επεμβάσεις των ξένων δυνάμεων.

Οι νέοι πόλεμοι ονομάστηκαν ανθρωπιστικοί και διεξάγονται στο όνομα του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αυτοί που το αμφισβητούν δεν είναι λίγοι. Γράφει σχετικά ο Αμερικανός στοχαστής Τσόμσκι : « Η ηγεμονική δύναμη είναι αυτή που καθορίζει τι είναι δίκαιο, τι είναι ανθρώπινο δικαίωμα. Και οι νέοι πόλεμοι γίνονται η συνέχιση της ηθικής με βρώμικα μέσα ».

Οι νέοι πόλεμοι χαρακτηρίζονται αφ’ ενός  από την ιδιωτικοποίηση, δηλαδή τη διείσδυση στα πολεμικά γεγονότα ιδιωτικών παραγόντων που κατευθύνονται από οικονομικά παρά από πολιτικά κίνητρα, και αφ’ ετέρου από την ασυμμετρία, δηλαδή από τη σύγκρουση κατά βάση ανόμοιων στρατιωτικών στρατηγικών και εξοπλισμών, οι οποίοι, σε πείσμα όλων των προσπαθειών που έχουν καταβληθεί την τελευταία περίοδο, εκφεύγουν των διεθνών ρυθμίσεων και περιορισμών.

Στους νέους πολέμους πρωταγωνιστούν παρακρατικοί δρώντες, από τους τοπικούς οπλαρχηγούς και τις ομάδες ανταρτών ως τις εταιρείες μισθοφόρων και ως τα διεθνή τρομοκρατικά δίκτυα, όρα τον πόλεμο στη Λιβύη και τον Ουκρανικό. Όχι όλοι, αλλά αρκετοί από αυτούς είναι επιχειρηματίες πολέμου, που διεξάγουν πολέμους με δικά τους έξοδα, όπως και προσπορίζονται από τον πόλεμο έσοδα.  Οι μορφές βίας προσέλαβαν αυτόνομη στρατηγική διάσταση, η πολεμική βία και η οργανωμένη εγκληματικότητα αλληλοδιαπλέκονται όλο και συχνότερα. Μετά μάλιστα την 11η Σεπτεμβρίου 2001, το τι ακριβώς πρέπει να χαρακτηρίζεται πόλεμος και τι όχι αποτελεί απόφαση παγκόσμιας πολιτικής σημασίας.

Το διεθνές δίκαιο πολέμου στηρίχθηκε μέχρι τώρα στη βάση του πολιτικού ορθολογισμού ότι οι αντίπαλοι είναι ίσοι, και αυτό μπορούσε να οδηγήσει σε εξοπλιστικό ανταγωνισμό, ή στη σύναψη συμφωνιών αφοπλισμού ή περιορισμού των εξοπλισμών. Όμως, μέχρι τώρα κανένα κράτος στη γη ή συμμαχία κρατών δεν μπορεί να αντισταθεί στις ΗΠΑ, και τελευταία στη Ρωσία που ανακάμπτει στη διεθνή σκηνή. Αυτός ο ασύμμετρος συσχετισμός ισχύος προκαλεί από τη πλευρά των αντιπάλων απαντήσεις στρατηγικών ασυμμετρίας, και τέτοιες στρατηγικές είναι ο ανταρτοπόλεμος, η τρομοκρατία, ή το φαινόμενο της Ιντιφάντα ( επιθέσεις νεαρών με πέτρες εναντίον βαριά οπλισμένων Ισραηλινών, μπροστά στις κάμερες των δημοσιογράφων ).

Το πόσο αδύναμες μπορούν να είναι οι πολεμικές μηχανές έναντι των στρατηγικών δημιουργίας ασυμμετριών το έζησαν οι ΗΠΑ στο Βιετνάμ και αργότερα στο Αφγανιστάν, όπως και στις στρατιωτικές επεμβάσεις στο Λίβανο, τη Σομαλία  και το Μογκαντίσου. Το έζησε η Δύση στον αγώνα για την εξάλειψη του κράτους του ISIS. Το ζεί η Ρωσία στο πόλεμο της Ουκρανίας. Η μεταμόρφωση σε μέσο διεξαγωγής του πολέμου της ειδησεογραφικής ανταπόκρισης και της εικόνας σχετικά με τον πόλεμο ήταν το μεγαλύτερο βήμα προς την ασυμμετρία του πολέμου. Με το βήμα αυτό υπονομεύθηκαν οι στρατιωτικές ασυμμετρίες «της νέας τάξεως του κόσμου», με τη σκόπιμη δηλαδή και αποφασιστική ανάπτυξη νέων ασυμμετριών.

Έπειτα υπάρχει η ασυμμετρία της ισχύος των πολέμαρχων ως προς τους πληθυσμούς, των οποίων υφαρπάζουν τον πλούτο και τους τρομοκρατούν. Έναντι της Δύσης οι πολέμαρχοι προκαλούν τις ΗΠΑ και την υπόλοιπη Δύση σε χώρους, με όπλα και μέσα που δεν αντιμετωπίζονται με τους εξοπλισμούς που κατασκεύασε η σύγχρονη τεχνολογία. Και οι πόλεμοι διεξάγονται εντός των πληθυσμών, ενάντια σε πληθυσμούς, με ασπίδα τους πληθυσμούς, όρα τον πόλεμο των Τσετσένων και Μουζαχεντίν  στην Τσετσενία και τελευταία στην Ουκρανία. Με αυτόν τον τρόπο γίνονται οι πόλεμοι διμέτωποι, αλλά και διπλά ασύμμετροι.

Στους νέους πολέμους ο ορισμός της τρομοκρατίας είναι αμφισβητούμενος, και αυτό οφείλεται τόσο σε αντικειμενικούς όσο και σε πολιτικούς λόγους. Θα μπορούσε η τρομοκρατία να προσδιοριστεί σαν μια στρατηγική ασυμμετρίας, που χρησιμοποιεί την άσκηση βίας για να σκηνοθετήσει θεαματικά γεγονότα. Η νέα μορφή βίας επενδύει, αντί στις φυσικές, στις ψυχικές συνέπειες της βίας, που διασπείρουν το φόβο και διαρρηγνύουν τον ψυχικό και οικονομικό ιστό των σύγχρονων κοινωνιών, όρα την ισοπέδωση της Μαριούπολης στον Ρωσοουκρανικό πόλεμο. Και αυτό επιτυγχάνεται με την σύνδεση της βίας με την εικόνα παρουσίασης τους στα μέσα μαζικής ενημέρωσης.

Ο ανταρτοπόλεμος δίνει σαν στρατηγική ασυμμετρίας υπέρ των ανταρτών τον χρόνο διαρκείας του πολέμου. Ο Ρεϊμόν Αρόν, οξυδερκέστατος παρατηρητής των πολεμικών γεγονότων του 20ου αιώνα, εξέφρασε την επίδραση αυτής της ασυμμετρίας αρκετά ενωρίς, με τη διατύπωση ,που αργότερα χρησιμοποιήθηκε συχνά και παραλλάχθηκε : «Οι αντάρτες όταν δεν ηττώνται στρατιωτικά κερδίζουν τον πόλεμο πολιτικά, ενώ οι αντίπαλοι τους, όταν δεν κερδίζουν κάποια αποφασιστική στρατιωτική νίκη χάνουν τον πόλεμο πολιτικά και στρατιωτικά».

Ο πόλεμος μεταξύ κρατών είναι σήμερα ένα μοντέλο υπό εξαφάνιση, και ενδεχομένως το ίδιο ισχύει και για τους κανόνες του διεθνούς δικαίου που συνδέονται με αυτόν. Το γεγονός ότι οι ΗΠΑ αρνούνται να αναγνωρίσουν μια διεθνή δικαιοδοσία που τιμωρεί εγκλήματα πολέμου είναι μια ισχυρή ένδειξη. Το παράδειγμα τους ακολούθησαν οι Ρώσοι, που το 2019 ανακάλεσαν αντίστοιχο πρωτόκολλο της συμφωνίας της Γενεύης του 1954, και έτσι οι δύο υπερδυνάμεις μένουν στο απυρόβλητο για εγκλήματα πολέμου που διαπράττονται από τους ίδιους. Οι Ευρωπαίοι προσπαθούν να προσαρμόσουν το υφιστάμενο διεθνές δίκαιο στους μεταβαλλόμενους συσχετισμούς, ώστε να δημιουργηθούν προϋποθέσεις συμμετρικής πολιτικής, ενώ Αμερικανοί και Ρώσοι απομακρύνονται από αυτό, και παρεκκλίνουν προς την τροχιά της ασυμμετρίας.  Στον αγώνα κατά της τρομοκρατίας, η στρατηγική των Ευρωπαίων συνίσταται στην ανάπτυξη του κράτους για την ελαχιστοποίηση δυνατοτήτων ανάπτυξης τρομοκρατικών δικτύων, ενώ οι Αμερικανοί και Ρώσοι επενδύουν σε μακροχρόνιο πόλεμο κατά των τρομοκρατικών οργανώσεων, σε μια κατάσταση διαρκούς ανάφλεξης. Το ποια οδός είναι ορθή θα εξαρτηθεί από το εάν σε χώρες στις οποίες οι κρατικές δομές έχουν διαλυθεί η « εξαγωγή » σταθερότητας με την μορφή  στρατιωτικών επεμβάσεων θα εδραιώσει προϋποθέσεις συμμετρίας, ή αν αυτό επιτευχθεί με οικονομική βοήθεια.

Οι Αμερικανοί χρησιμοποιούν σήμερα τον όρο « κράτος-παρίας » για τα κράτη που ενεργούν ύπουλα με μέσα ασύμμετρης διεξαγωγής του πολέμου. Ο κίνδυνος της απειλής χρήσης κυρίως όπλων μαζικής καταστροφής περιορίζει τις δυνατότητες για στρατιωτική επέμβαση τους, και τούτο έγινε εμφανές κατά τη σύγκρουση με τη Β. Κορέα, τις προειδοποιήσεις της οποίας οι ΗΠΑ έλαβαν σοβαρά υπ’ όψιν. Σε αντίθεση με τη Β. Κορέα, το Ιράκ δεν διέθετε όπλα μαζικής καταστροφής, και η κυβέρνηση των ΗΠΑ φαίνεται να το γνώριζε. Έτσι η ασύμμετρη ανωτερότητα των ΗΠΑ σε κάθε περίπτωση λειτούργησε πλήρως, και δεν άφησε καμία ευκαιρία στους Ιρακινούς κατά την κλασική διεξαγωγή του πολέμου, όπως συμβαίνει και με την Ρωσία και Ουκρανία σήμερα στη διεξαγωγή του Ουκρανικού πολέμου. Στη περίπτωση του Ιράκ και του Αφγανιστάν αυτό άλλαξε άρδην μετά την λήξη του πολέμου, και οι απώλειες στα στρατεύματα των ΗΠΑ υπερέβησαν εκείνες των κυρίων πολεμικών συρράξεων. Εάν κατά την διάρκεια του κυρίως πολέμου λειτούργησε η αμερικανική ασυμμετρία της ισχύος, μετά τον πόλεμο έχουμε την ασυμμετρία της διεξαγωγής της Ιρακινής αντίστασης, πράγμα που είναι βέβαιο και στην περίπτωση της Ουκρανικής αντίστασης έναντι των Ρώσων, μετά τη λήξη του πολέμου.

Σ’ ότι αφορά τις στρατηγικές ειρήνευσης, εισήλθαμε σε ένα φαύλο κύκλο. Οι ασυμμετρίες οδηγούν σε ψευδαισθήσεις στρατιωτικής ασφάλειας, από την άποψη πολιτικού σχεδιασμού. Από πλευράς νομιμοποίησης έναντι του διεθνούς δικαίου, οδηγούν τους ισχυρούς σε φαντασιώσεις υπερεξουσίας. Κατ’ αυτόν τον τρόπο οι ασυμμετρίες περιορίζουν τη δυνατότητα των ισχυρών να συναγάγουν διδάγματα, ενώ αναπόφευκτα προκαλούν στους αδυνάτους ένα είδος ευρηματικότητας , που εκμεταλλεύεται τη διαρκή αλλαγή τρόπων χρήσης βίας στην πολιτική. Το συμπέρασμα είναι ότι εγκαινιάζεται μια νέα περίοδος, με εξαιρετικά ανήσυχους και ταραχώδεις καιρούς για την ανθρωπότητα.-

*  Ο υποστράτηγος ε.α. Γιώργος Γκορέζης είναι αρθρογράφος, συγγραφέας, απόφοιτος της Σχολής Διοίκησης και Επιτελών της Αμερικής, τ. Διευθυντής Πληροφοριών στη Νότια Πτέρυγα του ΝΑΤΟ ( AFSOYTH ).